مشکل اختلال یادگیری

اختلال یادگیری چیست؟

اختلال یادگیری یا ناتوانی یادگیری، نام کلی‌ای است که طیف وسیعی از مشکلات یادگیری را شامل می‌شود. اختلال یادگیری به معنای نقص در هوش یا انگیزه‌ نیست. کودکان دچار اختلال یادگیری تنبل یا کودن نیستند، در حقیقت اکثر آنها به اندازه‌ی سایرین باهوش هستند و فقط مغزشان به طریقه‌ی متفاوتی عمل می‌کند. این تفاوت‌ها در مغز در نحوه‌ی دریافت و تجزیه ‌و تحلیل اطلاعات این کودکان اثر می‌گذارد.

به زبان ساده، کودکان و بزرگسالانی که به اختلال یادگیری دچارند متفاوت از سایرین می‌بینند، می‌شنوند و درک می‌کنند. آنها به همین دلیل در یادگیری اطلاعات و مهارت‌های تازه یا به کارگیری آموخته‌‌هایشان با مشکل مواجه می‌شوند. شایع‌ترین انواع اختلالات یادگیری عبارت‌اند از: اِشکال در خواندن، نوشتن، ریاضیات، استدلال، گوش کردن و حرف زدن.

کودکان دچار اختلالات یادگیری می‌توانند موفق باشند

روبرو شدن با این احتمال که فرزندتان دچار اختلال یادگیری باشد دشوار است. ممکن است فکر کنید که با وجود این مشکل آینده‌ی او چگونه خواهد بود؟ یا چطور باید از پس مدرسه بربیاید؟ ممکن است نگران باشید که به علت این اختلال به فرزندتان برچسب «کُندذهن» بخورد یا به مدارس کودکان استثنایی معرفی شود.

آنچه در این میان اهمیت دارد این است که به یاد داشته باشید اکثر کودکان دچار اختلال یادگیری به اندازه‌ی سایرین باهوش هستند، فقط لازم است آموزش آنها به نحوی باشد که با شیوه‌ی یادگیری مختصِ آنها سازگاری داشته باشد. به عنوان والدین چنین کودکانی لازم است درباره‌ی این اختلالات به طور کلی و درباره‌ی مشکل فرزندتان به طور خاص مطالعه کنید تا بتوانید در مسیر موفقیت تحصیلی، او را یاری کنید.

---

علائم و نشانه‌های اختلالات و ناتوانایی‌های یادگیری

اگر شک دارید، معطل نکنید. اگر احتمال می‌دهید مشکلات یادگیری فرزندتان نیاز به رسیدگی خاص دارد لطفا برای دریافت کمک تعلل نکنید. در مواجهه با اختلال یادگیری هرچه سریع‌تر اقدام کنید شانس اینکه فرزندتان بتواند به حداکثر پتانسیل‌هایش دست پیدا کند را بالاتر برده‌اید.

اختلالات یادگیری در هر کودک به شکل خاصی خود را نشان می‌دهد. یک کودک ممکن است برای خواندن و هجی کردن مشکل داشته باشد، در حالیکه دیگری عاشق کتاب است اما در درک ریاضیات مشکل دارد. کودکی دیگر هم ممکن است برای درک آنچه دیگران می‌گویند یا مکالمه‌ها مشکل داشته باشد. مشکلات یادگیری تفاوت بسیاری با هم دارند اما همگی جزئی از اختلالات یادگیری هستند.

تشخیص اختلال یادگیری همیشه هم کار ساده‌ای نیست و به علت گستردگی انواع آن، هیچ نشانه یا علامت واضحی که مدرکی دال بر یک اختلال باشد نمی‌توان معرفی کرد. اگرچه، در هر سنی مشاهده و بروز برخی نشانه‌ها معمول‌تر است که اگر درباره‌ی آنها اطلاع داشته باشید می‌توانید به سرعت متوجه‌ی احتمال اختلال یادگیری فرزندتان بشوید و به سرعت برای کمک گرفتن اقدام کنید.

فهرستی که در ادامه می‌آید برخی از نشانه‌های جدی اختلال یادگیری است. فراموش نکنید ممکن است همه‌ی کودکان گاهی دچار برخی از این نشانه‌ها بشوند، اما آنچه احتمال وجود اختلال یادگیری را مطرح می‌کند عدم تسلط دائمی در انجام و تکمیل مهارت‌های خاص است.

علائم و نشانه‌های اختلالات یادگیری در سنین پیش از مدرسه

وجود مشکل…

• در تلفظ کردن کلمات
• در یافتن واژه‌ی مناسب
• در بازی کلمات هم‌قافیه (سر، در، پر)
• در یادگیری حروف الفبا، اعداد، رنگ‌ها، اشکال، روزهای هفته
• در پیگیری دستورالعمل‌ها و در آموختن روال کارها
• در به دست گرفتن مداد، ماژیک و قیچی یا وجود اشکال در رنگ کردن تصاویر بدون بیرون زدن از خط
• در کار با دکمه، زیپ، قزن و یادگیری بستن بند کفش‌ها

---

علائم و نشانه‌های اختلالات یادگیری در سنین ۵ تا ۹ سال

• درک ارتباط موجود بین حروف و صداها برایش دشوار است.
• در ترکیب اصوات برای تولید کلمات با مشکل روبرو است.
• در هنگام خواندن کلمات ساده دچار سردرگمی می‌شود.
• به طور دائم غلط‌های املایی داشته و روخوانی او پُراشکال است.
• در یادگیری مفاهیم پایه‌ای ریاضیات مشکل دارد.
• در خواندن ساعت و به خاطر سپردن ترتیب و توالی‌ها راحت نیست.
• در یادگیری مهارت‌های جدید کُند است.

علائم و نشانه‌های اختلالات یادگیری در سنین ۱۰ تا ۱۳ سال

• در درک مطلبی که خوانده‌ است یا مهارت‌های ریاضی ضعف دارد.
• در پاسخگویی به سوالات بازپاسخ (سوالاتی هستند که بر خلاف سوالات تستی یا بله و خیر باید جواب آنها را خود دانش‌آموز به خاطر بیاورد) مشکل دارد.
• در پاسخگویی به سوالات مرتبط با لغات با مشکل روبرو است.
• خواندن و نوشتن را دوست ندارد و از روخوانی با صدای بلند اجتناب می‌کند.
• در یک متن واحد یک کلمه‌ را به روش‌های متفاوتی تلفظ می‌کند.
• مهارت‌های سازمان‌دهی ضعیفی دارد ( تخت‌خواب، تکالیف مدرسه و میز او نامنظم و نامرتب هستند).
• در دنبال کردن بحث‌های کلاسی و بیان نظرات خود با سختی روبرو است.
• دست‌خط بدی دارد.

برای تشخیص اختلالات یادگیری دقت به مراحل طبیعی رشد کودکان پیش از ورود به دبستان بسیار با اهمیت است. یافتن زودهنگام تفاوت بین کودک با سایرین، می‌تواند نشانه‌ای از ناتوانایی‌های یادگیری باشد و اصلاح مشکلاتی که سریع‌تر تشخیص داده شوند راحت‌تر خواهد بود.

ممکن است تا زمانی که کودک به سنین بالاتر می‌رسد، تاخیر در مراحل رشد به عنوان علامت اختلال یادگیری در نظر گرفته نشود. اما اگر شما وقتی فرزندتان کوچک است متوجه این علائم باشید، می‌توانید مداخله را زودتر آغاز کنید. شما بهتر از همه فرزندتان را می‌شناسید، پس بدانید اگر احتمال می‌دهید مشکلی وجود دارد از انجام ارزیابی ضرر نخواهید کرد. همچنین می‌توانید از پزشک اطفال درخواست کنید نمودار رشد کودک را در اختیار شما قرار دهد تا بتوانید مسیر رشد او را از نظر طبیعی بودن بررسی کنید.

مشکل در خواندن، نوشتن و ریاضیات

اختلالات یادگیری معمولا بر اساس مهارت‌های مرتبط با تحصیل طبقه‌بندی می‌شوند. اختلالات یادگیری در مورد کودکی که به مدرسه می‌رود معمولا حول خواندن، نوشتن یا ریاضیات دور می‌زند.

اختلال یادگیری در خواندن (نارساخوانی) (dyslexia)

اختلال یادگیری خوانشی دو نوع متفاوت دارد. اختلال بنیادی در خواندن، زمانی است که فرد برای درک ارتباط موجود بین اصوات، حروف و کلمات با مشکل روبرو است و اختلال در درک مطلب، زمانی رخ می‌دهد که فرد برای درک مطلب حین خواندن کلمات، عبارات و پاراگراف‌ها با مشکل روبرو باشد.

علائم اختلال خواندن شامل مشکل داشتن با:

• شناسایی حروف و کلمات
• فهمیدن کلمات و معنی
• سرعت خواندن و روان بودن
• و مهارت‌های کلی با واژگان است.

اختلال یادگیری در ریاضیات (dyscalculia)

اختلال یادگیری ریاضی بسته به توانایی‌ و ضعف‌ کودک در سایر زمینه‌ها به صورت‌های بسیار مختلفی بروز پیدا می‌کند. توانایی ریاضی کودک با توجه به سایر اختلال‌ها و اِشکالات تحت تاثیر قرار می‌گیرد. مشکل در زبان‌آموزی، اختلالات دیداری یا مشکل در ترتیب‌گذاری، حافظه یا سازماندهی همگی به صورت‌های متفاوتی بر اختلال ریاضی فرد اثر می‌گذارند.

کودکی که دچار اختلال اساسی ریاضیات است ممکن است با به خاطرسپردن و سازماندهی اعداد، علامت‌های ریاضی و قوانین اعداد (مانند:۱۰=۵+۵ یا ۲۵=۵ ×۵) مشکل داشته باشد. این کودکان ممکن است با قوانین شمارش اعداد (مانند شمارش دوتایی …۲،۴،۶یا پنج‌تایی …۵،۱۰،۱۵) یا خواندن ساعت راحت نباشند.

---

اختلالات یادگیری در نوشتن (dysgraphia)

اختلال نوشتن می‌تواند شامل عمل فیزیکی نوشتن یا عمل ذهنیِ درک و آمیختن اطلاعات با یکدیگر باشد. اختلال اساسی نوشتاری مربوط به اِشکال در شکل دادن فیزیکی به کلمات و حروف روی کاغذ است. در اختلال بیانی نوشتاری فرد در سازماندهی به افکار برای انتقال دادن به روی کاغذ دچار اِشکال است.

نشانه‌های ناتوانی در نوشتن حول عمل نوشتن دور می‌زند. این نشانه‌ها شامل مشکلاتی با:

• مرتب بودن و ثبات نوشتاری
• کپی بدون اشکال حروف و کلمات
• ثبات در املای یک کلمه
• سازماندهی و پیوستگی نگارش

انواع دیگر اختلال و ناتوانی یادگیری

خواندن، نوشتن و ریاضیات تنها مهارت‌هایی نیستند که تحت تاثیر اختلال یاگیری قرار می‌گیرند. انواع دیگر اختلال یادگیری می‌تواند شامل مشکلات حرکتی (در حرکت یا هماهنگی)، فهم زبان شفاهی، تمیز دادن اصوات از هم، و تفسیر اطلاعات دیداری باشد.

ناتوانی یادگیری در مهارت‌های حرکتی (dyspraxia)

مشکلات حرکتی مربوط به اختلالاتی در حرکت و هماهنگی هستند، چه این اختلالات در مهارت‌های حرکتی ظریف (بریدن، نوشتن) باشد چه در مهارت‌های حرکتی درشت (دویدن، پریدن). گاهی از ناتوانی حرکتی به عنوان یک اختلال «برون‌داد» یاد می‌شود؛ برون‌داد به اطلاعات خروجی از مغز اشاره دارد که مغز فرد برای دویدن، پریدن، نوشتن یا بُریدن به اندام‌های مربوط می‌فرستد تا این اعمال انجام شوند.

وجود مشکل در مهارت‌های فیزیکی‌‌ای که به هماهنگی دست با چشم نیاز دارند، مانند به دست گرفتن مداد و بستن دکمه‌های پیراهن از جمله علائم نشان دهنده‌ی ناتوانی حرکتی در کودکان است.

ناتوانی یادگیری زبان (aphasia/dysphasia)

توانایی درک یا تولید زبان شفاهی در این اختلال تحت تاثیر قرار می‌گیرد. زبان نیز یک برون‌داد است زیرا به سازماندهی افکار در مغز و انتخاب کلمه‌ی درست، برای بیان شفاهی چیزی یا برقراری ارتباط با کسی، نیاز دارد.

علائم مشکلات یادگیری زبان شامل اختلالاتی در مهارت زبان گفتاری، مانند توانایی تعریف مجدد یک داستان و روانی کلام، همچنین توانایی درک معنای کلمات، جایگاه دستوری کلمه، دستورالعمل‌ها و غیره است.

اهمیت چشم و گوش در مشکلات پردازش شنیداری یا دیداری

چشم‌ها و گوش‌ها ابزار ابتدایی انتقال اطلاعات به مغز هستند، این فرآیند را گاهی «درون‌داد» می‌نامند. اگر هر یک از این دو درست کار نکنند، می‌توانند روی یادگیری اثر منفی بگذارند.

اختلال پردازش شنیداری: متخصصان قدرت شنوایی خوب را در زبان تخصصی مهارت‌های «پردازش شنیداری» یا «زبان دریافتی» می‌نامند. درست شنیدن اثر مهمی روی توانایی خواندن، نوشتن و هجی کردن دارد. عدم توانایی در تشخیص تفاوت‌های ظریف بین صداها یا شنیدن صداها با سرعتی کندتر یا تندتر، بیان کلمات و درک مفاهیم پایه‌ای خواندن و نوشتن را دشوار می‌کند.

اختلال پردازش دیداری:

متخصصین از کاری که چشم انجام می‌دهد به عنوان «پردازش دیداری» یاد می‌کنند. اختلال در ادراک دیداری شامل عدم تشخیص تفاوت‌های ظریف در اشکال، معکوس کردن حروف یا اعداد (آیینه نویسی)، جاانداختن کلمات، جاانداختن خطوط، ادراک غلط عمق یا فاصله، و وجود اختلال در هماهنگی بین دست‌ با چشم‌ها‌ست. ادراک بینایی می‌تواند بر مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف، خواندن و درک متن، و ریاضیات اثر بگذارد.

خلاصه‌ای از انواع متداول ناتوانایی‌های یادگیری
اختلال یادگیری در خواندن (دیسلکسیا)	مشکل در خواندن	اشکال در خواندن، نوشتن، هجی کردن (املاء)، حرف زدن
اختلال یادگیری در ریاضیات (دیسکلکولیا)	مشکل در ریاضیات	اشکال در حل کردن مسائل ریاضی، خواندن ساعت، استفاده از پول
اختلال یادگیری در نوشتن (دیسگرافیا)	مشکل در نوشتن	دست‌خط بد، اشکال در املاء، سازماندهی به نظرات
ناتوانی یادگیری در مهارت‌های حرکتی (دیسپرکسیا)	اختلال در یکپارچه کردن حواس، مشکل در مهارت‌های حرکتی ظریف	اشکال در هماهنگی دست و چشم، تعادل، چالاکی در انجام کار با دست
ناتوانی یادگیری زبان (دیسفازیا/آفازیا)	مشکل با زبان	اشکال در درک زبان شفاهی، ضعف در درک متن هنگام روخوانی
اختلال پردازش شنوایی	اشکال در شنیدن تفاوت بین اصوات	اشکال در خواندن، درک متن و زبان
اختلال پردازش بینایی	اشکال در درک معنایی اطلاعات دیداری	اشکال در خواندن، ریاضیات، کار با نقشه، جداول، نمادها و عکس‌ها

سایر اختلالاتی که بر یادگیری اثرگذارند

مشکل در مدرسه همیشه به دلیل اختلالات یادگیری به وجود نمی‌آید. گاهی اضطراب، افسردگی، اتفاقات استرس‌زا، ترومای عاطفی و شرایط دیگری وجود دارند که روی تمرکز کودک اثر می‌گذارند و یادگیری را بیشتر به یک چالش تبدیل می‌کنند. به علاوه، اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی (ADHD) و اُتیسم گاهی به همراه اختلالات یادگیری وجود دارند یا اینکه با آن‌ها اشتباه گرفته می‌شوند.

• اختلال نقصِ توجه و بیش‌فعالی (ADHD)

در حالی که جز اختلالات یادگیری محسوب نمی‌شود، به طور قطع یادگیری را تحت تاثیر قرار می‌دهد. کودکانی که به نقصِ توجه و بیش‌فعالی دچارند در آرام گرفتن روی صندلی، حفظ تمرکز، دنبال کردن دستورالعمل‌ها، مرتب و سازماندهی‌شده عمل کردن و انجام دادن تکالیف مدرسه مشکل دارند.

• اُتیسم

اتیسم و آسپرگر هر دو جزو اختلالات فراگیر رشدی هستند. کودکان مبتلا به این دو بیماری در رسیدن به سطح مطلوبی از مهارت‌های تحصیلی با مشکل مواجه‌اند. کودکان مبتلا به اختلالات طیف اتیسم ممکن است در برقراری ارتباط، درک زبان بدن، یادگیری مهارت‌های پایه، پیدا کردن دوست و برقراری تماس چشمی مشکل داشته باشند.

امید‌هایی در مورد اختلالات یادگیری: مغز می‌تواند تغییر کند

درک عملکرد مغز چگونه به ما در مواجهه با اختلال یادگیری کمک می‌کند

مغز را مانند خطوط ارتباطی تلفن در نظر بگیرید، وجود اختلال در سیم‌کشی ارتباطات معمول را دچار مشکل کرده و انتقال اطلاعات را به کاری سخت تبدیل می‌کند. اگر خطوط تلفن در بخش خاصی از شهر دچار اشکال شده باشد، مخابرات می‌تواند مشکل را با سیم‌کشی مجدد حل کند.

مشابه با مثال بالا، تحت شرایط مناسب یادگیری، مغز قادر خواهد بود با شکل‌دهی مجدد ارتباطات سلول‌های مغزی خود را از نو سازمان بدهد. این ارتباطات تازه مهارت‌هایی مانند خواندن و نوشتن را ساده می‌کنند؛ مهارت‌هایی که با ارتباطات مغزی سابق برای فرد دشوار بودند.

پیشرفت علمی بزرگی در شناسایی نحوه‌ی عملکرد مغز پدید آمده است. «انعطاف‌پذیری مغزی» یکی از یافته‌های مهم علمی است که امید‌های تازه‌ای را درباره‌ی اختلالات و ناتوانایی‌های یادگیری به وجود آورده است. انعطاف‌پذیری مغز به توانایی طبیعی و مادام‌العمر مغز برای تغییر اشاره دارد. مغز می‌تواند در طول حیات فرد و در پاسخ به تجربیات و یادگیری‌ها، سلول‌ها و ارتباطات عصبی جدید بسازد.

این یافته‌ی علمی به خلق درمان‌های پیشگامانه‌ای برای اختلالات یادگیری منجر شده که از توانایی مغز برای تغییر بهره برده‌اند. برنامه‌های خلاقانه آموزشی برای شناسایی و تقویت حوزه‌های ضعیف شناختی از تمرین‌های استراتژیک استفاده می‌کنند. برای مثال در مورد کودکانی که در تمیز و تشخیص صداهای یک کلمه مشکل دارند، برنامه‌های کامپیوتری‌ای وجود دارند که سرعت بیان کلمه را پایین می‌آورند تا کودک متوجه‌ لغت بشود و به تدریج سرعت درک لغات او بهبود پیدا کند.

انعطاف‌پذیری مغز برای تمام دانش‌آموزان دچار اختلال یادگیری امید‌هایی را فراهم آورده است. تحقیقات بعدی می‌تواند به یافتن درمان‌های تازه‌ای منتهی شود که به جای تکیه‌ی صرف به استراتژی‌های جبرانی برای خنثی کردن این ضعف‌ها، راهی برای درمان دلیل اصلی اختلالات یادگیری پیدا کنند.

اختلال یادگیری در کودکان

همه‌ی کودکان در یادگیری و یا انجام تکالیف مدرسه خود دچار مشکل می‌شوند.اما اگر کودکی دائما به مشکل میخودر،ممکن است به اختلال یادگیری در کودکان دچار شده باشد.اکثر این کودکان مثل بقیه باهوش هستند اما آموزش‌های آنها باید به گونه‌ای باشد که با شرایط آنها سازگار باشد.این اختلال یکی از شایعترین اختلالات بین کودکان میباشد.تقریبا ۱۰ درصد از کودکان در انجام فعالیت‌هایی مثل خواندن،نوشتن،ریاضی مشکل دارند.والدین این کودکان وظیفه دارند که کاملا با نشانه‌ها و علائم ناتوانی در یادگیری کودک خود آشنا شوند و به فرزند خود در این زمینه کمک کنند.همچنین یکی از کارهایی که والدین در این راستا میتوانند انجام دهند،مراجعه به روانشناس است.

اختلال یادگیری چیست؟

اختلال یادگیری یک اختلال عصب شناختی است و یکی از عوامل اصلی مشکلات تحصیلی می‌باشد.این اختلال شامل طیف گشترده‌ای از مشکلات یادگیری است.بزرگسالان و کودکانی که به این اختلال دچار هستند،نحوه درکشان با دیگران تفاوت دارد و به همین دلیل در یادگیری به مشکل میخورند.از شایعترین اختلالات یادگیری میتوان به اختلال در خواندن،نوشتن،استدلال،گوش دادن و حرف زدن اشاره کرد.

علائم اختلال یادگیری در کودکان

اغلب کودکانی که دچار این اختلال هستند خصوصیات زیر را دارند:

• بیشتر آنها پسر هستند.تقریبا پسر بچه هایی که به این ناهنجاری مبتلا هستند ۴ برابر دختر بچه هایی هستند که این مشکل را دارن.
• در تمرکز کردن مشکل دارند.
• در مدرسه افت تحصیلی پیدا میکنند.
• تمایل به خواندن و نوشتن ندارند.
• در مدرسه مشکلات رفتاری دارند.
• حافظه دیداری و شنیداری ضعیفی دارند.
• با محیط مدرسه سازگار نیستند.
• از لحاظ اجتماعی رشد خوبی ندارند.
• اغلب دچار لکنت زبان هستند.
• کلمات و جملات را اشتباه بیان میکنند و به سوالات پاسخ نامربوط میدهند.
• در راه رفتن و دویدن و عملکردهای حرکتی دچار مشکل میشوند.
• در ریاضیات،درک اعداد و فعالیت های ذهنی با مشکل مواجه میشوند.
• در زمان آموزش رفتارهای هیجانی و پرخاشگرانه دارند
• خجالتی هستند و احساس ناامیدی و کم لیاقتی می کنند
• در محیط خانوادگی برای موفقیت در درس و مدرسه تحت فشار هستند
• معمولاً تختخواب اتاق و تکالیف نامرتبی دارند و در مهارت‌های سازماندهی دچار مشکل می‌شوند
• اغلب املای ضعیف و دست خط بدی دارند

معمولاً این کودکان هوش خوبی دارندو از لحاظ رفتاری نرمال هستند و رشد کاملاً طبیعی داشتند. اما در یادگیری به علت اختلال در توانایی مغز ،مسیرهای عصبی ،دریافت و پردازش و ذخیره اطلاعات دچار اختلال می شوند. تشخیص اختلالات یادگیری پیش از ورود کودک به دبستان به مراحل رشد طبیعی لازم و ضروری است و باید دقت بیشتری به کار برد. هر چه سریع‌تر بتوانید مشکل اختلال یادگیری را تشخیص دهید راحت‌تر می‌توان اصلاح کرد .

شما بهتر از همه کودک خود را می‌شناسید پس بهتر است اگر احتمال این مشکل را هم می‌دهید سریع‌تر اقدام به ارزیابی کنید. تا وقتی که کودکتان کوچک است متوجه اختلال یادگیری شوید زودتر می‌توان این مساله را حل کرد. همچنین بهتر است از یک روانشناس در زمینه اختلال یادگیری در کودکان هم درخواست کنید، مسیر رشد کودک شما را نشان دهد تا بهتر متوجه رشد طبیعی فرزند خود شوید.

علل بروز اختلال یادگیری در کودکان

اختلال یادگیری ربطی به هوش فرد ندارد و به دلیل وجود تفاوت در مغز است.عوامل مختلفی در بروز این اختلال تاثیر گذار هستند،مانند:

عوامل محیطی:

یکی از مهمترین عواملی که همواره بر وضعیت جسمی و روحی انسان تاثیر میگذارد عوامل محیطی است.تولد زودرس،کمبود وزن زمان تولد،تغذیه ناسالم،مسمومیت با سرب،زندگی در محیط‌های پر استرس،کمبود محبت از سمت والدین و کمبود توجه از سمت معلمان میتواند زمینه ساز شکلگیری اختلال در عملکرد یادگیری کودکان شود.

عوامل ژنتیکی:

هر فرد اطلاعات ژنتیکی را از والدیت خود به ارث میبرد.این اطلاعات شامل خصوصیات فیزیکی و اخلاقی است.همچنین اطلاعات مربوط به سیستم عصبی ،یادگیری و حافظه هر فرد با توجه به ژنتیک آن فرد تعیین میشود.اختلال یادگیری یکی از علائم وجود بیماری‌های ژنتیکی میباشد،مخصوصا در سنین پایین.هرچه این اختلالات زودتر تشخیص داده شود درمان و کنترل آنها نتیجه بخش تر است.

عوامل فیزیولوژیکی:

عواملی مانند نقص بینایی،شنوایی،ناهنجاری های رفتاری در کودکان،آسیب به مغز ،کم کاری تیروئید و غیره از عوامل فیزیولوژیکی ابتلای کودکان به یادگیری هستند که با معاینه و آزمایش مشخص میشوند.

ابتلا به دیگر اختلالات روانشناختی

کودکانی که دچار اختلال بیش فعالی (ADHD) و اتیسم هستند در یادگیری هم دچار اختلال میشوند.همچنین دانش آموزانی که اختلال اضطراب جدایی یا اختلال تیک و لکنت زبان دارند در یادگیری نیز اختلال دارند و افت تحصیلی در انها مشاهده می شود .

 بیش‌فعالی (ADHD)

در حالی که جز اختلالات یادگیری محسوب نمی‌شود، به طور قطع یادگیری را تحت تاثیر قرار می‌دهد. کودکانی که به نقصِ توجه و بیش‌فعالی دچارند در آرام گرفتن روی صندلی، حفظ تمرکز. دنبال کردن دستورالعمل‌ها، مرتب و سازماندهی‌شده عمل کردن و انجام دادن تکالیف مدرسه مشکل دارند.

اتیسم

اتیسم و آسپرگر هر دو جزو اختلالات فراگیر رشدی هستند. کودکان مبتلا به این دو بیماری در رسیدن به سطح مطلوبی از مهارت‌های تحصیلی با مشکل مواجه‌اند. کودکان مبتلا به اختلالات طیف اتیسم ممکن است در برقراری ارتباط، درک زبان بدن، یادگیری مهارت‌های پایه، پیدا کردن دوست مشکل داشته باشند.

انواع اختلالات یادگیری در کودکان

اختلال در خواندن :

حدود ۷۵ درصد از کودکان مبتلا به این ناهنجاری دچار اختلال خواندن هستند.این اختلال دو حالت دارد، اول :کودکانی که دچار مشکل در خواندن جملات و کلمات می‌شوند و ارتباط بین حروف و کلمات را درک نمی کنند.دوم: کودکانی که درک مطلب و فهمیدن عبارات و کلمات در هنگام خواندن آن ها برایشان مشکل باشد.

اختلال در نوشتن:

در این اختلال کودک در دیکته ،نوشتن کلمات و جملات دچار مشکل می‌شود. همچنین درک و ترکیب کلمات برای آنها دشوار است و نمی توانند به خوبی آنها را روی کاغذ بنویسند.

اختلال در ریاضی:

کودکان دچار اختلال در ریاضی هستند ،در مهارتهای ریاضی درک و یادگیری اعداد و علامت های ریاضی و حفظ کردن آنها مشکل دارند. در محاسبه کند و بی‌دقت هستند و معمولاً پاسخ درستی به سوالات نمی‌دهند.

چه اختلالاتی بر یادگیری تاثیر می گذارند؟

عواملی مثل افسردگی ،اضطراب ،استرس و عوامل موثر بر تمرکز و حافظه کودک بر یادگیری او تاثیر می گذارند. پس برای تشخیص دقیق علت اختلال یادگیری در کودکان بهتر است از روانشناس کودک کمک گرفت.

تشخیص اختلال یادگیری در کودکان

تشخیص این اختلال با وجود علائم و نشانه های واضح آن امری تخصصی است. حتی اگر خودتان علائم را در فرزندتان مشاهده کردید او را برای معاینه و سنجش و درمان پیش روانشناس ببرید.ابتدا باید مراحلی برای تشخیص این ناهنجاری طی شود این مراحل شامل ارزیابی گرفتن سوابق بیماری ها و اختلالات جسمی و روحی و معاینه کودک توسط روانشناسی متخصص است.در دوران کودکی فرزندتان هر چه زودتر برای معاینه و درمان اقدام کنید نتیجه آن موفقیت آمیز تر خواهد بود.

درمان اختلال یادگیری کودکان

برای درمان تنها از یک روش استفاده نمی‌شود. ادغام روش‌های درمانی مختلف مثل کاردرمانی،روانشناسی و گفتار درمانی لازمه یک درمان اثربخش برای کودکان می باشد. با مراجعه به یک روانشناس خوب می توانید درمان را برای فرزند خود شروع کنید .همچنین برای تکمیل روند درمان موارد زیر توصیه می‌شود:

• ایجاد یک فضای مناسب برای اینکه کودک افکار و احساسات خود را بیان کند
• حمایت کودک در زمینه های دیگری که استعداد دارد و عالی عمل می کند
• همکاری والدین و معلمان با یکدیگر برای درمان اختلال یادگیری در کودکان
• باید با کوچکترین موفقیت آنها را تشویق کرد
• صحبت با کودک درباره اختلال یادگیری و آگاهی دادن به او در این باره

کودکان مبتلا به اختلال یادگیری دارای عزت نفس پایین ،ناامیدی و مشکلات دیگری هستند.انجام درمان توسط روانشناس می‌تواند کودک را در درک این احساسات و مقابله با آنها و همچنین داشتن روابط اجتماعی سالم و قوی بسیار کمک کند.

یکی از درمان های تاثیرگذار برای این کودکان که از مشکلات یادگیری رنج می‌برند ،نوروفیدبک میباشد.نوروفیدبک باعث افزایش تمرکز ،توانمندی ذهن ،کاهش اضطراب و استرس می شود.

تشخیص علائم اختلال یادگیری

اختلال خواندن چیست؟ تشخیص، درمان و تمرین های اختلال خواندن چه هستند؟

از دیگر اختلالات شایع مرتبط با یادگیری، اختلال خواندن یا دیسلکسیا است که برای افراد مبتلا مشکلاتی را در زمینه درک درست مطالب، تلفظ و حتی نوشتن به وجود می آورد به طوری که قادر نیستند مانند سایرین در مهارت های آموزشی مرتبط با خواندن، عملکرد موفقیت آمیزی داشته باشند.

با توجه به اینکه بروز این اختلال  هیچ ارتباطی با سطح و بهره هوش کودکان ندارد، خانواده ها می توانند با کمک متد های درمانی آن را بهبود بخشند به طوری که کودک به راحتی به مسیر طبیعی رشد برگردد. به همین دلیل تیم نورولند برای کمک به آگاهی شما والدین عزیز این مطلب را تهیه کرده است که مطالعه آن پیشنهاد می شود.

تعریف اجمالی اختلال خواندن در کودکان

با توجه به تاثیری که اختلال خواندن در سایر زمینه های زندگی افراد دارد باید والدین نسبت به بهبود شرایط تلاش ویژه ای داشته باشند. 

از علائم شایع این گروه از کودکان آن است که علی رغم چالشی که در رو خوانی و پاسخ دهی به یک متن دارند ولی می توانند در صورتی که اطرافیان به ویژه والدین همان مطلب را برای او تکرار کنند، آن را درک کنند. 

با توجه به اهمیت بالای اختلال خواندن بر کیفیت زندگی کودکان، مطالعات زیادی درباره تعداد دقیق مبتلایان صورت گرفته است که نتوانسته اند آمار دقیق را گزارش کنند اما طبق آمار های تجربی مبتلایان ۵ تا ۱۰ درصد اعلام شده اند. 

همان طور که اشاره کردیم اختلال خواندن در گروه اختلالات شایع یادگیری دسته بندی می شوند که سایر اختلالات مرتبط شامل:

• اختلال نوشتن یا دیس گرافیا
• اختلال ریاضی یا دیس کلکولیا
• اختلال در مهارت های حرکتی یا دیس پراکسیا
• اختلال در درک مفاهیم کلامی

انواع اختلال خواندن

شناخت مردم از اختلال خواندن یا نارسا خوانی در مقایسه با سایر اختلالات یادگیری بیشتر است که شاید به علت شیوع بالای آن باشد (۵ کودک مبتلا از هر ۱۰۰ تولد). در میزان فراوانی این ناتوانی جنسیت بی تاثیر است. 

طبق نظر کارشناسان اختلال خواندن (دیسلکسیا) دو نوع بوده که بر توانمندی فرد برای برقراری ارتباط بین حروف و اصوات تاثیر می گذارد به طوری که افراد مبتلا قادر نیستند کلمات و جملات مد نظر خود را به درستی تلفظ کنند که در ادامه به انواع آن اشاره می شود:

• اختلال خواندن نوع ۱: ضعف عملکردی در رمز گشایی (Decoding) کلمات، عامل بروز آن شناخته می شود.

اختلال خواندن نوع ۲: افراد مبتلا به این نوع اگرچه در رمزگشایی کلمات مشکلی ندارند ولی قادر نیستند به سرعت از مفاهیم کلمات و جملات آگاه شوند.

حرکات چشم و خواندن

اگرچه خواندن را در گروه مهارت های اکتسابی دسته بندی می کنند ولی برای مشاهده نتیجه کار آمد از این اتفاق نیاز است که حرکات چشم به درستی صورت گیرد:

• حرکت توقف: یکی از وظایف چشم در زمان خواندن، انتقال کلمات به مغز است.
• حرکت پرش: حرکت پرش چشم اشاره به حرکت آن بر روی کلمات دارد.

علائم اختلال خواندن در کودکان

با توجه به طیف وسیعی که اختلال خواندن دارد تمامی کودکان مبتلا یک شواهد رفتاری را بروز نمی دهند. 

کودکانی که مبتلا به طیف ملایم اختلال خواندن هستند تنها مشکلی که دارند ضعف در خواندن درست کلمات و جملات است در حالی که کودکان مبتلا به طیف شدید این اختلال نه تنها در نوشتن بلکه در یادگیری ریاضی و زبان نیز با مشکلاتی مواجه هستند که ممکن است با مبتلایان با دیگر اختلالات یادگیری مانند نوشتن و ریاضی اشتباه گرفته شوند. شناسایی دقیق مبتلایان به هر اختلال فقط توسط کارشناسان متخصص باید صورت گیرد.

به طور کلی در صورتی که کودکان علائمی مانند ضعف در تشخیص و یا تولید کلمات هم وزن، ناتوانی در هجی کردن درست، عدم شناسایی درست حروف و کلمات، اشتباه گرفتن حروف با یکدیگر و ناتوانی در یادگیری صدای حروف را نشان دهند، این احتمال وجود دارد که مبتلا به یکی از اختلالات یادگیری شده اند که نیازمند پیگیری های درمانی است. 

همان طور که اشاره کردیم ابتلا به اختلال خواندن زمینه ساز بروز مشکلاتی در مهارت هایی مانند نوشتن، املا، ریاضی و درک مطلب می شود.

اغلب مشاهده می شود که علائم هشدار دهنده به طور مستمر و دائمی همراه کودک هستند به طوری که این گروه نمی توانند مانند سایرین در سایر زمینه ها به موفقیت برسند. 

برای بررسی بین ارتباط هوش و افزایش احتمال ابتلا به اختلالات خواندن، مطالعات زیادی صورت گرفته است که هیچ یک، نتوانستند شواهدی دال بر این قضیه را اثبات کند. شاید جالب باشد که بدانید انیشتین و ادیسون که در گروه دانشمندان بسیار با هوش قرار دارند نیز دچار اختلال خواندن بوده اند. 

از دیگر دغدغه های خانواده های دارای فرزند مبتلا، نگرانی درباره احتمال وجود مشکلات بینایی است که کودک نمی تواند حروف و کلمات را به درستی تشخیص دهد که کارشناسان این نظر را نیز رد می کنند. 

برای درمان به موقع این کودکان نیاز است که از علائم و رفتار های هشدار دهنده مطلع گردید به همین منظور به علائم این اختلال متناسب با شرایط سنی اشاره می شود:

علائم اختلال خواندن در سنین قبل از مدرسه

• نقص گفتاری در بیان اشعار کودکانه
• ناتوانی در تشخیص کلمات هم وزن از یک دیگر (مانند میز و تیز)
• نقص در فراگیری کلمات جدید
• عملکرد ضعیف در تشخیص حروف و انطباق با تلفظ درست
• گیر کردن در بیان حروف اول اغلب کلمات
• تاثیر در استفاده از مهارت های گفتاری
• علائم اختلال خواندن در دوران مدرسه
• ادا کردن جملات به صورت کند و بریده بریده
• فراموش کردن خط در زمان رو خوانی متون
• عدم علاقه به خواندن متون
• ناتوانی در بخش کردن و صدا کشی کلمات
• بی توجهی به رعایت علائم نگارشی در نوشتن (؟، ! و...)
• نقص عملکردی در زمان هجی کردن کلمات
• عدم عملکرد مطلوب در آموزش مهارت های تحصیلی
• ناتوانی در تشخیص درست کلمات با نوشتار متفاوت (مانند خاهش و خواهش)
• نقص در ترکیب کلمات و تلفظ درست آنان (م، ی، ز را نمی تواند به صورت میز ترکیب نماید)
• حذف حروف آخر کلمات در زمان تلفظ آن ها (گفتند را گفتن می گویند)
• عدم توانایی شناسایی درست حروف علی رغم حفظ بودن آن ها
• ناتوانی در تلفظ درست کلمات حتی به ظاهر آشنا
• خواندن کلمات به صورت پشت سر هم
• تاخیر در یادگیری حروف الفبا و تلفظ درست آن ها
• ناتوانی در تشخیص زمان (هفته، روز، سال)
• عملکرد پایین در یادگیری زبان های خارجی
• نقص در مهارت های مرتبط با نوشتن

سایر علت های بروز اختلال خواندن

از دیگر عوامل موثر بر بروز اختلال خواندن تعداد نورون ها (سلول های عصبی مغزی) در قسمت های مرتبط با زبان عنوان می شود. افراد مبتلا نسبت به سایرین از تعداد کمتری برخوردار هستند که از نتایج آن کاهش عملکرد فعالیت نیم کره چپ گزارش شده است که زمینه ساز بروز اختلال خواندن شده است. هم چنین این گروه از افراد در قسمت فوقانی پیشانی نیز دچار عملکرد ضعیف تری هستند. 

روان شناسان نیز در این زمینه دیدگاهی متفاوتی دارند که طبق آن، مشکل در شناسایی تفاوت بین واج ها و برقراری ارتباط درست بین کلمات و تلفظ درست عامل بروز اختلال خواندن در کودکان عنوان شده است و عواملی همچون سطح بهره هوشی، دایره واژگان و سطح علمی در ایجاد آن بی تاثیر هستند. 

البته نمی توان از نقش عوامل ژنتیکی و وراثت بر بروز اختلال خواندن چشم پوشی کرد به طوری که گزارش شده است فراوانی کودکان مبتلا در خانواده های با سابقه حدود ۸۰ درصد بیشتر از سایرین است. 

علاوه بر اینکه مشخص شده است که ژن های مستقر بر کروموزوم های ۱۵، ۶، ۳، ۲ و ۱۸ زمانی که دچار اختلال شوند ابتلا فرد به اختلالات یادگیری از جمله خواندن، کاملا بدیهی به نظر می رسد. 

همان طور که گفتیم با توجه به طیف وسیعی از علائم که مشاهده می شود به علت گستردگی عوامل موثر بر بروز آن اشاره دارد از جمله:

• علل روان شناختی- تحولی همچون نقص در عملکرد زبانی، مهارت های شنیداری، تجسم و...
• نبود زیر ساخت های لازم برای خواندن
• عقب افتادگی عمومی
• نقص در زمینه استفاده از مهارت های گفتاری
• مشکلات جسمی در زمینه بینایی و شنیداری
• اختلالات عاطفی و سازگاری
• تغییرات ناگهانی در محیط مدرسه
• مشکلات در محیط زندگی و منزل
• نبود امکانات کمک آموزشی مناسب
• نقص در ادراک فضایی
• نبود برتری جویی

روش های درمان اختلال خواندن کدام اند؟

با توجه به دیدگاه های مختلفی که در شناسایی علت وقوع اختلال خواندن عنوان شد، تکنیک های آموزشی - درمانی بسیاری نیز معرفی شده است. 

در برخی موارد کودک علاوه بر اختلال خواندن مبتلا به مشکلاتی مانند بیش فعالی، نبود تمرکز، اضطراب و افسردگی و... است که در این موارد پزشک متخصص با بررسی شواهد به تجویز دارو می پردازد که به بهبود این شرایط کمک می کند. اگرچه تاکنون برای درمان این اختلال هیچ درمان دارویی قطعی کشف نشده است. 

بنابراین در صورتی که والدین نسبت به مشاهده هر گونه علامت مبنی بر وجود اختلالات یادگیری از جمله خواندن بی توجه نباشند می توان سریع تر با استفاده از روش های کمک کننده و تکنیک های موثر به کنترل و بهبود شرایط کمک کرد تا از بروز بیشتر عوارض ناخواسته جلوگیری کرد. 

در صورتی که بین والدین و مسئولین مدرسه به ویژه معلم کودک یک تعامل و همکاری مناسبی به وجود آید، سریع تر می توان با تنظیم برنامه کمک آموزشی مبتنی بر استفاده از حواس شنوایی، بینایی و لامسه و متناسب با شرایط به بهبودی کودک امیدوار بود.

برخی از خانواده ها نیز به دلیل عدم آگاهی تصور می کنند که برای برگشت کودک به روند طبیعی زندگی هیچ راهکاری وجود ندارد در حالی که باید تاکید کنیم این کودکان مانند سایرین از استعداد ها و توانمندی های بسیاری برخوردارند که می توان بر تکیه بر آنان به رفع نقص موجود امیدوار بود و به رشد سایر مهارت ها کمک کرد. 

یکی از متداول ترین تکنیک های درمانی برای اختلال خواندن، روش اورتون گلینگهام است که تمرکز آن بر یادگیری ارتباط بین اصوات و حروف است تا کودک بتواند با شناخت بهتر در مهارت های زبانی در هجی کردن و خواندن درست به موفقیت برسد. 

از نکات قابل توجه این روش آن است که زمانی می توان به فراگیری مهارت بعدی پرداخت که کودک در سایر آموزش های قبلی به توانمندی قابل قبولی رسیده باشد. 

این تکنیک در بین کارشناسان با عنوان تکنیک چند حسی آموزش زبان شناخته می شود زیرا تمرکز این روش بر مداخله تمامی حواس چندگانه در زمان خواندن است به طوری که مربی آموزش دهنده در تلاش است که برای تفهیم بهتر کودک از ارتباط بین حروف و تلفظ درست اصوات، تمامی حواس از جمله بینایی، شنوایی، حرکتی، لامسه و... را درگیر نماید تا بهترین نتیجه ملاحظه گردد. 

به طور مثال برای تقویت حس لامسه به کودک کاغذ های برجسته و زبر داده می شود تا این حس بهتر درگیر شود.

از نکات قابل توجه در این روش، پذیرفتن تفاوت های فردی است زیرا آموزش برخی از کودکان با کمک متد های مبتنی بر حواس بینایی بهتر صورت می گیرد و گروهی دیگر ممکن است نسبت به استفاده ار روش هایی که در آن به تقویت حس لامسه صورت می گیرد، بهتر جواب دهند. 

به عنوان مثال برای تفهیم بهتر اسامی میوه ها می توان فرصتی را فراهم کرد که کودک علاوه بر لمس، بو کشیدن حتی بتواند آن ها را مزه کند تا نتیجه بهتری مشاهده گردد. 

برنامه خواندن بارتون (Barton reading program) از دیگر روش های آموزشی است که افراد غیر متخصص و والدین می توانند آن را برای کودکان مبتلا به اختلال خواندن به کار گیرند که فیلم های آن به زبان انگلیسی در وب سایت های معتبر موجود است. برای آشنایی بیشتر شما عزیزان در ادامه به برخی نکات آن اشاره می شود:

۱- نوشتن کلمات بر روی شن 

از مزیت‌ های این روش می ‌توان به کاربرد بیشتر حواس بینایی، شنوایی و لامسه اشاره کرد که سبب می ‌شود کودک بهتر به ارتباط حروف و اصوات پی ‌ببرد. 

نحوه انجام این روش به این صورت است که کودک پس از ریختن شن بر روی سطوح صاف، کلمه مورد‌ نظر با کمک انگشت خود ترسیم می‌کند در حالی که تلفظ کلمه را با صدای رسا اعلام می ‌کند.

۲- مطالعه کتاب 

از دیگر روش های موثر بر بهبود مهارت های خواندن مطالعه عنوان شده است که اختصاص به سن خاصی ندارد و حتی می‌ توان آن را از ۶ ماهگی نیز به کار گرفت. 

اما در صورتی که کودک بزرگتر بوده و درک بالاتری دارد می ‌توان کتاب را در اختیار کودک قرار داد و پس از مطالعه از او خواسته شود به بیان موضوع داستان بپردازد. 

۳- انجام فعالیت ها و تمارین به صورت بازی 

با توجه به علاقه کودکان به انجام بازی می‌توان از این نکته برای درمان بهتر کودکان مبتلا به اختلال خواندن نیز کمک گرفت. به طور مثال والدین می‌توانند در سفر های درون شهری که همراه کودک هستند با اسامی اشیاء که مشاهده می ‌کنند یک بازی راه بیندازند به این صورت که با بخش بخش تلفظ کردن اسامی، از کودک بخواهند حدس خود را بیان کند مانند "تر- اک- تور".

در صورتیکه کودک در این مرحله به مهارت قابل قبولی دست یافت می‌توان این بازی به صورت برعکس نیز انجام داد. یعنی کودک به تلفظ بخش بخش کلمه بپردازد و والدین باید کلمه مورد نظر را بیان کنند.

۴- انتخاب کتاب های مصور و طنز گونه 

حضور در مدرسه و انجام تکالیف مرتبط برای بسیاری از کودکان آن چنان جذاب نیست در صورتیکه بخواهید آنان را برای انجام تمارین بیشتر راغب کنید می ‌توانید از تهیه کتاب های طنز و کتاب های مصور کمک بگیرید که البته توجه به سلیقه کودک و سطوح مهارت خواندن فردی اهمیت ویژه‌ ای دارد.

۵- خرید کاغذ های رنگی (سبز‌، زرد، آبی)

از دیگر روش ‌های جذاب و در عین حال سرگرم کننده برای آموزش مهارت های خواندن به کودکان مبتلا، تهیه کاغذ های رنگی و آموزش کلمات از این طریق است. 

به طور مثال برای آموزش کلمه شیر می‌توان همزمان با تلفظ سه حرف دست را بر روی کاغذ مورد نظر گذاشت، به این صورت که همزمان با تلفظ‌ "ش" کاغذ سبز رنگ، تلفظ "ی" کاغذ زرد رنگ و تلفظ "ر" دست بر کاغذ آبی زنگ قرار گیرد و در آخر کودک باید با ترکیب حروف، کلمه را بگوید. 

۶- تهیه کتاب اشعار 

پیشنهاد می‌شود والدین از خرید کتاب اشعار که حاوی شعر های ریتمیک و قافیه دار هستند غفلت نکنند که سبب می ‌شود کودک علاوه بر‌ شناخت بهتر اصوات و حروف بتواند بر اختلال خواندن خود فائق آید.   

در صورتی که کودک مشاهده کند والدین نیز در بیان اشعار با او همراهی می ‌کنند با رغبت بیشتری ادامه می‌ دهد و از دیگر فعالیت های مرتبط، بازی با کلمات هم قافیه عنوان شده است همچون بازی، شادی و...

۷- به کارگیری وسایل ارتباط جمعی

یکی از ملزومات در نتیجه گیری روش های درمانی، توجه به علاقه کودک است. به همین دلیل توصیه می ‌شود والدین از موضوعات مورد علاقه فرزند خود آگاهی بیشتری کسب نمایند و سپس شرایطی ترتیب دهند که همزمان با او به دنبال کردن علائق او بپردازند به طور مثال دنبال کردن اخبار ورزشی و درخواست از کودک برای بیان آنچه که شنیده است بسیار مفید است. 

۸- مطالعه کردن والدین 

با توجه به اینکه والدین یکی از الگو های رفتاری، فرزندان به شمار می ‌‌آیند در صورتی که فرزندان آنها را در حال مطالعه کتاب مشاهده کنند ترغیب می ‌شوند به بهبود مهارت خواندن خود توجه کنند. 

۹- سفر مطالعاتی 

یکی دیگر از فعالیت های موثر و در عین حال سرگرم کننده در مرتفع کردن اختلال خواندن، حضور در کتابخانه‌ ها و آشنا شدن با کتب حوزه کودک است تا زمینه علاقه مند شدن کودک میسر گردد. 

۱۰- استفاده از بازی برای توضیح روابط بین کلمات 

در صورتی که از بازی و فعالیت های مشابه برای تشریح روابط بین کلمات استفاده شود، بازدهی بیشتری مشاهده می ‌شود به طور مثال در هنگام گردش های خیابانی می ‌توان با مشاهده تابلو ایست به آموزش کلمات مرتبط مانند ایستگاه، ایستادن و ایستاده پرداخت سپس از کودک درخواست شود که به تکرار آنها و توضیح روابط آن ها بپردازد. 

۱۱- به کارگیری اپلیکیشن های موبایلی 

خوشبختانه با توجه به پیشرفت علم، اپلیکیشن های بسیاری طراحی شده ‌اند که به رفع مشکلات مرتبط با اختلال خواندن کودک کمک می‌کنند تا در عین سرگرم شدن و با به کارگیری حواس، بهبود مهارت ها صورت گیرد.

نقش معلم در رفع اختلال خواندن 

پیشنهاد می‌شود که برای تسریع در نتیجه گیری روش های درمانی حتما پس از تشخیص قطعی اختلال خواندن در کودک، حتما معلم را در جریان بگذارید. زیرا این گروه از کودکان برای موفقیت در این مسیر نیاز دارند که حتما در منزل و مدرسه از امکانات ویژه‌ ای برخوردار باشند از جمله: 

• کتب صوتی 
• استفاده بیشتر از تمارین و جداول تصویری
• نوشتن درشت حروف در متون 
• استفاده از نشانگر کلمات (book marks) برای گم نکردن کلمات 
• تخصیص زمان اضافه برای بهتر خواندن و یا نوشتن درست
• امکانات آموزشی متناسب با شرایط کودک
• توجه به زمان آموزش 
• تناسب تمارین و فعالیت ها با سطح اختلال کودک 
• تشریح راحت و درست مفاهیم درسی 
• روابط حسنه بین معلم و دانش آموز  

همانطور که گفته شد هر کودک ممکن است یکی از علائم رفتاری و شواهد را نشان دهد که برای تقسیم بهتر به صورت جزئی به انواع مشکلات در زمینه خواندن پرداخته ‌ایم و تکنیک های درمانی متناسب نیز ذکر شده ‌اند.

انواع مشکلات در مهارت خواندن و راهکار درمانی  

۱- آینه خوانی یا وارونه خوانی 

مانند نقص در استفاده از کلمات مشابه مانند به کار بردن کلمه "دود" به جای "دور" 

علت استفاده از آینه خوابی

• الف- نقص در تکامل رشدی حرکات چشم های کودکان
• ب- ضعف در غلبه نیمکره های مغزی
• ج- عدم درک تاثیر جا به ‌جایی حروف بر مفهوم کلمات 
• د- نبود رشد مطلوب 
• ه- به کار گیری تکنیک های آموزشی نامناسب 
• و- نبود تمرکز و توجه لازم 
• ه- وجود اختلالات عصبی

راهکار های درمانی

• ۱- تاکید بر تکنیک آموزش خواندن از راست به چپ
• ۲- قرار دادن انگشت زیر کلمه توسط والدین و خواندن حرف به حرف آن
• ۳- ترسیم خط زیر کلمات و عبارات برای توجه بیشتر کودک
• ۴- هماهنگ کردن سرعت خواندن با قرار دادن انگشت زیر کلمات
• ۵- ترسیم فلش زیر کلمات و عبارات
• ۶- بیان کلمات با صدای رسا توسط معلم
• ۷- به کارگیری تخته مغناطیسی و یا حروف زبر و برجسته برای تقویت حواس لامسه
• ۸-نوشتن تلفظ درست کلمات بر بالای آن (روز، زور)
• ۹- حذف ناخواسته حروف یا کلمات

علت‌ انجام این راهکار

• ناتوانی در شناسایی درست کلمات و نقص عملکردی در تجزیه اصوات برای تلفظ درست
• عادت کردن به برخی روش های قدیمی و بدون بازده

تمامی کودکانی که دچار حذف ناخواسته حروف و با کلمات می گردند به یک علت آن را انجام نمی دهند. برای درک درست علت آن می توان با انتخاب دو متن که از نظر درجه سختی متفاوت هستند به کودک داده شود سپس به مقایسه تعداد کلمات حذف شده پرداخت. 

در صورتی می توان عامل بروز حذف کلمات را به عادات نادرست مرتبط دانست که کودک تعداد مشابهی از کلمات را در هر دو متن حذف کرده باشد. 

اما در مواردی کودکان به علت ناتوانی در شناسایی واژگان و یا ناتوانی در بخش و صدا کشی کلمات زیادی را در متن سختر حذف می کنند که در صورت تکرار و تمرین این مشکل مرتفع می گردد.

راهکار های درمانی

• جلب نظر کودک به کلمات حذف شده و تصحیح آن ها
• استفاده از کاغذ راهنما و یا انگشت برای افزایش توجه
• بهبود مهارت روان خوانی با خواندن گروهی متون
• عدم مقایسه و سرزنش کودک

۳- استفاده از کلمات مشابه به جای یک دیگر

در مواردی کودکان به علت ناتوانی در تلفظ برخی کلمات سعی می کنند که افعال مشابه را به کار ببرند. به طور مثال کودک در جمله خود به جای کلمه "داد" از فعل مشابه "دارد" استفاده می کند.

علت این کار

• ۱- بی دقتی
• ۲- عدم شناخت کافی کلمات

راهکار های درمانی

در مواردی که ‌کودک به علت بی دقتی به جایگزین گردن کلمات می پردازد می توان با استفاده از راهکار هایی مانند خواندن گروهی متون، ضبط صدای کودک و تکرار آن، توجه و نظر بیشتر کودک را جلب کرد اما در مواردی که کودکان به علت عدم شناخت درست کلمات دچار اشتباه می شوند می توان از راهکار های دیگری استفاده کرد مانند:

• تهیه کارت از کلمات پر اشتباه
• تاکید بر بخش کشی و توجه به اصوات
• بیان ناقص کلمات و تکمیل آن توسط کودک
• کمک به افزایش اعتماد به نفس و روحیه کودک

۴- تکرار کلمات یا عبارات

علت استفاده از این کار

• الف- نا آگاهی از تمامی دایره لغات و نقص در بیان و ترکیب درست اصوات حروف آن ها
• ب- استفاده از روش ها و عادات نا مطلوب

راهکار های درمانی

• الف- جلب توجه و تمرکز کودک به واژه یا عبارت تکرار شده
• ب- انجام تمارین به صورت گروهی با سایر هم سن و سالان
• ج- فراهم کردن فرصت برای افزایش مطالعه
• د- توجه به درجه سختی متون (نخست تمارین از متون ساده شروع کرده سپس با افزایش مهارت به درجه سختی آن ها افزوده گردد)
• ه-  افزایش سرعت خواندن با قرار دادن انگشت در زیر کلمات برای افزایش دقت و توجه

۵- افزودن کلمات به جمله

علت این راهکار

• الف- ناتوانی در درک درست مفاهیم
• ب- بی دقتی و نبود توجه کافی به مفاهیم

همیشه افزودن کلمات به متن خبر از وجود اختلال ندارد زیرا برخی از کودکان به دلیل آگاهی عمومی بالا کلمات مرتبطی را به جملات می افزایند اما زمانی باید نگران شد که کودک کلمات بی معنی را به جمله می افزاید که خبر از ناتوانی در درک مفاهیم می دهد.

راهکار های درمانی

• الف- آشنا کردن کودک با سایر لغات و کلمات هم خانواده
• ب- کمک به کودک برای تشریح تصاویر کتاب ها و روایت داستان
• ج- درخواست از کودک برای اشاره به جزئیات متون
• د- تبادل نظر درباره مفاهیم مطالب داستان ها
• ه- حضور در جلسات گروهی و روخوانی متون

۶- مکث و خواندن کلمه به کلمه متون

برخی از کودکان در زمان روخوانی متون با مکث زیاد کلمه به کلمه آن را می خوانند که بر معنی مطلب نیز اثر می گذارد.

علت این راهکار

• الف- نقص در شناسایی درست کلمات
• ب- ناتوانی در درک درست مفاهیم
• ج- عادت های نادرست در زمینه استفاده ار مهارت های گفتاری

راهکار های درمانی

• الف- توجه به درجه سختی متون منتخب برای کودک
• ب- تهیه کتاب داستان هایی با مضامین ساده
• ج- بهبود مهارت های خواندن به ویژه در زمینه شناخت بهتر کلمات
• د- استفاده از کارت های مصور
• ه- اجرا متون به صورت داستان و نمایش
• و- بیان داستان و کتاب های مهیج با صدای بلند
• ز- شعر خوانی و تکرار مطالب
• ح- حضور در جلسات روخوانی گروهی با سایر هم سن و سالان

سایر روش های تقویت کننده مهارت خواندن

• مطالعه متن های گلچین شده
• استفاده از روش چند حسی (فرنالند)
• تهیه کتاب مورد علاقه کودک و نوشتن خلاصه آن در آخر
• داستان نویسی
• بیان داستان های کوتاه
• پاسخ به سوالات مرتبط با داستان
• تکمیل نقطه چین ها
• به کار گرفتن ماز
• نقاشی کردن و رونوشت برداری از مطالب
• به کارگیری فعالیت های مرتبط با رمز گردانی
• انجام تمارین کمک کننده به حفظ حروف الفبا
• صدا سازی و واژه سازی
• استفاده از تصاویر مرتبط
• تقویت و افزایش هماهنگی بین اجزای بدن مانند دست و چشمان با کمک بازی دارت

همان طور که اشاره کردیم درمان و پیگیری راهکار های درمانی اختلال خواندن اهمیت ویژه ای دارد زیرا ممکن است کودک با سایر مشکلاتی همچون اختلال بیش فعالی، نقص در پردازش اطلاعات، مشکل شنیداری، بینایی و... نیز درگیر باشد که بر کیفیت زندگی او تاثیر دارد و نیاز است حتما با مراجعه به پزشک متخصص از میزان آن مطلع گشت تا کودک از عواقب عدم درمان مانند کاهش اعتماد به نفس در امان بماند‌.

درمان اختلال یادگیری در نوشتن

اختلال نوشتن یا دیسگرافیا

اختلال نوشتن یک نوع شایع اخــتلالات یادگیری در کودکان است. در اختلال نوشتن توانایی فرد در نوشتن کمتر از حد معمول انتظار است. توانایی‌ها بر اساس سن، زمینه تحصیلی و هوش اندازه گیری می‌شود. معمولا این اختلال با مشکلات ذهنی، اختلال خواندن و اخــتلال یادگیری ریاضی همزمان است.

کودکان دارای اختلال نوشتن، تنها در مهارت‌های نوشتن با دیگر همسالان تفاوت دارند، اگر چه از هوش طبیعی و آموزش‌های کافی نیز برخوردارند. این کودکان ممکن است بد خط، نامرتب و کج و معوج بنویسند یا مرتکب غلط‌های دستوری، نقطه گذاری، پاراگراف بندی و املایی شوند. ممکن است دچار وارونه نویسی شوند مثلا "رود" را "دور" بنویسند.

انواع اختلال نوشتن

سه نوع اختلال در نوشتن وجود دارد:

1- دست خط

هر چند بهترین دانش آموزان هم دست خط کاملا خوبی ندارند، در دانش آموزان مبتلا به ناتوانایی‌های یادگیری مشکل بیشتر است، نوشته‌های آن‌ها غالبا ناخوانا است. علاوه بر آن، آن‌ها بسیار کند می‌نویسند. بــد خطی کودکان می‌تواند ناشی از مشکلات روانی، عاطفی و یا جسمی باشد. در این صورت مراجعه به متخصص ضروری است.

٢. املا نویسی

هجی کردن توانایی ایجاد هماهنگی بین اصوات و حروفی است که باید نوشته شود. تطابق و همخوانی بین واج‌ها و نوشته‌ها مهارتی است که در کودکان ناتوان در یادگیری به خوبی رشد نمی‌کند.

٣. ترکیب

این کودکان در انشا نوشتن و ترکیب درست کلمات به هنگام نوشتن مشکل دارند. در واقع آن‌ها در تبدیل گفتار به نوشتار نیز با ناتوانایی‌هایی مواجه هستند. برای مطالعه در زمینه مــهارت نوشتن کلیک کنید.

نشانه های اختلال نوشتن

کودکانی دارای اختلال نوشتن، ممکن است اشکالات و خطاهای زیر در نوشتن آن‌ها دیده شود:

• به طور کلی نوشتن نادرست و ناقص
• متناقض در نوشتن، به عنوان مثال حروف بزرگ و کوچک، یا اندازه‌های نامنظم
• کلمات یا حروف ناتمام، کلمات حذف شده به دلیل ضعف در مــهارت تمرکز
• فاصله‌های نامناسب بین کلمات و حروف
• پر رنگ نوشتن و فشار دادن مداد بر روی کاغذ
• نوشتن آهسته
• محدودیت در انتخاب کلمات به دلیل ضعف در مــهارت ارتباط کلامی

دلایل اختلال نوشتن

ژنتیک: به نظر می‌رسد ژنتیک در ابتلا افراد به اختلال نوشتن نقش دارد. شیوع این اختلال در بین افراد دارای سابق خانوادگی بیشتر است.

مشکلات مغزی: افراد مبتلا در کارکرد‌های مغزی خود اختلالات جزئی دارند. این عقیده وجود دارد که در این کودکان به دلیل تــاخیر در رشد کودک، رشد مغز آهسته‌تر از دیگران است.

اشکال در توجه و تمرکز: کودکانی که به اختلال عــدم تمرکز و پرش فکر مبتلا می‌شوند، در توجه، تمرکز و دقت خود مشکل دارند و حواسشان خیلی زود پرت می‌شود. آن‌ها نمی‌توانند برای مدت زمان طولانی ای بر موضوعی تمرکز کنند.

مهارت‌های حرکتی: در بسیاری از کودکان به دلیل اخــتلال هماهنگی رشدی مهارت های حرکتی دچار مشکل هستند. ضعف مهارت‌های حرکتی، عدم هماهنگی انگشتان و عدم هماهنگی بین دست و چشم‌ها می‌تواند منجر به اختلال نوشتن در کودکان شود.

سایر اختلالات یادگیری: هر گونه مشکلات دیگری مانند مشکل در خواندن، گوش دادن و سخن گفتن می‌توانند بر اختلال نوشتاری کودک تاثیر بگذارند.

پیامدهای اختلال نوشتن در کودکان

کودکانی که به اختلالات یادگیری دچار هستند اغلب مورد سرزنش والدین خود و تمسخر همسالان قرار می‌گیرند. این کودکان کم کم احــساس پوچی و بی‌کفایتی کرده و خود را جدا از دیگر همسالان می‌یابند. ممکن است به خاطر شکست‌های متعدد تحصیلی و سرزنش معلمان از مدرسه و درس خواندن بیزار شوند؛ گاه فــرار از مدرسه و یا مورد اذیت و آزار قرار گرفتن در کودکان مبتلا مشاهده می‌شود. در صورتی که اختلال نوشتن در کودک برطرف و درمان نشود، در بزرگسالی نمی‌تواند بسیاری مشاغل را برای خود انتخاب کند. بزرگسالان مبتلا اغلب مشاغلی را بر می‌گزینند که نیاز کمتری به نوشتن در آن وجود داشته‌باشد.

تشخیص اختلال نوشتن

اختلال نوشتن باید به موقع تشخیص داده شود و تحت درمان قرار گیرد وگرنه پیامد‌های ثانویه نامطلوبی به دنبال خواهد داشت. تشخیص این اختلال زمانی داده می‌شود که مشکلات نوشتن، در پیشرفت تحصیلی و فعالیت‌های روزمره فرد اختلال ایجاد کرده باشد. برای تشخیص اختلال نوشتن، باید از متخصص گــفتار درمانی و روانشناس کمک بگیرید. این کودکان مانند کودکان استثنایی نیاز به آموزش‌های خاص و تکنیک‌های درمانی دارند. 
این متخصصان برای تشخیص این اختلال، از تکنیک‌های زیر استفاده می‌کنند :

• ارزیابی درکِ کودک از تصاویر، حروف الفبا، اشکال و موضوعات مختلف
• میزان و چگونگی نحوه مشارکت دانش آموز در کارهای گروهی و کلاسی
• بررسی نحوه نوشتن جملات و املاء کلمات
• بررسی میزان توانایی کودک در نوشتن کلماتی که دارای تلفظ یکسان اما نوشتار متفاوت هستند.
• بررسی توانایی شنیدن کودک

درمان اختلال نوشتن

روش‌هایی وجود دارند تا بتوانیم به کودکان دارای اختلال نوشتن کمک کنیم. برای کودکان با مشکلات زبان نوشتاری از راهبردهایی شامل تمرین آمادگی برای نوشتن، مانند تقویت مهارت های حرکتی کودکان و آموزش و تمرین استفاده مناسب از مداد، مداد را درست گرفتن، سازماندهی مهارت‌های مربوط به علائم و نشانه‌ها، تمرین برای روان نویسی و آموزش مستقیم برای توسعه سازمان دهی نوشتن استفاده می‌شود. همچنین می‌توان از راهبردهای جانبی دیگر مانند استفاده از کامپیوتر و سایر وسایل کمک آموزشی استفاده کرد.

گاه اختلال نوشتن و خواندن به علت وجود مشکل نامحسوس در شنوایی رخ می‌دهد. بنابراین برای سنجش شنوایی کودک می‌توانید از او بخواهید تا به صدای یک ساعت مچی گوش دهد. از او بپرسید که آیا صدایش را می‌شنود؟ سنجش شنوایی در مصاحبات تشخیصی اختلالات یادگیری مورد بررسی قرار می‌گیرد.

برخی از راهکارهای بهبود اختلال نوشتن

برخی از راهکارها به کودک کمک می‌کنند تا به مرور زمان در مهارت نوشتن ارتقا یابد. جهت بهبود این اختلال در کودکان و افــزایش قدرت یادگیری مغز دانش آموزان می‌توانید راه‌حل‌های زیر را به کار ببرید:

_ از کودک بخواهید با استفاده از روان‌نویس خطوطی به صورت دلخواه بر روی کاغذ بکشد.

_همیشه وایت برد کوچک و قابل حملی در اختیار کودک باشد تا بتواند بر روی آن نقاشی بکشد و یا بنویسد.

_اغلب کودکان مبتلا به اختلال نوشتن در گرفتن مداد مشکل دارند. به آن‌ها کمک کنید تا مداد را به شکل صحیحی در دست بگیرند.

_بهتر است از مدادهای مناسب استفاده کنید. در صورتی که انگشتان کودکتان کوچک و یا ضعیف هستند مدادهای باریک‌تر را در اختیار او قرار دهید.

_از کودک بخواهید با دستی که تکالیف مــدرسه را انجام می‌دهد کاغذ باطله یا روزنامه را مچاله کند. این روش در تقویت عضلات دست و انگشتان و بهبود اختلال نوشتن می‌تواند مؤثر باشد.

_کاغذهای باطله را در اختیار کودک قرار دهید و از او بخواهید با قیچی آن‌ها را ببرد.

_از کودک بخواهید تا حتما زیپ، دکمه‌های لبای و بند کفش‌هایش را خودش باز و بسته کند.

_خطوط موازی با فاصله‌های متفاوت بکشید و از کودک بخواهید تا درست در وسط خطوط موازی، یک خط راست بکشد. این کار  برای افــزایش تمرکز در کودکان بسیار موثر است.

_شکل‌هایی را به صورت نقطه چین رسم کنید و از کودک بخواهید تا آن‌ها را کامل کند.

اختلال یادگیری نوشتن

اختلال نوشتن چیست؟ ویژگی ها و راهکار های درمانی اختلال نوشتن

یکی از مهارت های مهم و کاربردی در زندگی امروزه بشر، نوشتن است که برخی از کودکان در اثر اختلال یادگیری از نوع اختلال نوشتن، قادر نیستند مانند سایرین در انتقال مفاهیم، افکار و اندیشه ها از ذهن به دست نوشته، عملکرد موفقیت آمیزی کسب کنند.

با توجه به اهمیتی که این موضوع در کارکرد های زندگی افراد دارد، تیم نورولند سعی کرده است در این مطلب به تعریف اختلال نوشتن، علائم و راهکار های درمانی آن اشاره کند تا شما والدین گرامی بتوانید با درک بهتر از شواهد و علائم اصلی در تشخیص به موقع و درمان و کنترل این اختلال عملکرد سریعی داشته باشید.

تعریف اجمالی مهارت نوشتن

برای نوشتن نیاز به سازماندهی چندین کارکرد مغزی بوده تا با دریافت و جمع بندی اطلاعات و استفاده از مهارت های حرکتی، زبانی، شناختی، حافظه و... بتوان مفاهیم را منتقل کرد. 

اما در موارد بسیاری دیده شده است که فرد آن چنان دچار ضعف در این مهارت است که علاوه بر اینکه نوشته های او بسیار بد خط هستند حتی نمی توان مفهوم آن را درک کرد. البته بد خطی و بدنویسی تنها مشکل افراد دچار اختلال نوشتن نیست و در ادامه بیشتر با این علائم آشنا می شوید.

پیشنهاد می شود برای اینکه از ابتلا کودک به اختلال نوشتن پیشگیری کنید حتما فرصتی را فراهم کنید تا کودک قبل از ورود به مدرسه و نیاز به این مهارت به تقویت ماهیچه های دست و انگشتان بپردازد. 

از جمله این فعالیت ها می توان به بازی با خمیر بازی و گل رس و ترسیم شکل های متنوع اشاره کرد. چنان چه که کودک به این بازی علاقه نداشته باشد، والدین می توانند وسایل ساخت سازه را برای کودک فراهم کنند تا به ساخت اشیا متفاوت مانند ماشین، خانه و... بپردازد. هم چنین تهیه کتاب های که به حروف چینی کمک می کنند نیز سبب تقویت و افزایش مهارت کارکرد انگشتان کودکان می گردند.

عوامل موثر بر کارکرد درست مهارت نوشتن

برای اینکه کودک بتواند به درستی در مهارت نوشتن عمل کند نیاز است که از نظر برخی موارد بررسی گردد. مانند:

• رشد مهارت های ذهنی
• میزان علاقه به نوشتن
• عدم وجود مشکل در هماهنگی دست ها و چشم
• توانایی درک بصری
• تشخیص جهت گیری دیداری - فضایی
• سطح حافظه دیداری
• بررسی برتری جانبی
• نحوه  درست دست به قلم شدن
• طرز قرار گیری درست کودک بر روی صندلی

سایر پیش نیاز های اولیه در مهارت نوشتن

• عدم وجود مشکل در سیستم عصبی فرد
• قدرت تشخیص شناختی مطلوب
• عملکرد مطلوب در مهارت های زبان دریافتی و بیانی
• علاقه و تمایل به نوشتن
• کسب مهارت های رشدی
• تکرار و تمرین متوالی
• نبود مشکلات عاطفی

پیش نیاز های ثانویه زبان نوشتاری

• روان بودن و توجه به مفاهیم پایه ای
• رشد مهارت های نوشتاری
• کسب مهارت در تلفظ درست واژگان
• شناخت درست دستور زبان
• رشد در خلاقیت و دقت فردی
• هماهنگی در حافظه دیداری - فضایی
• توجه به میزان علاقه و انگیزه فردی
• اتکا به نفس فردی

مهارت های ۶ گانه پایه مرتبط با عملکرد مطلوب در نوشتن (بر اساس نظریه لیم ۱۹۷۹)

لیم معتقد بود برای اینکه فرد عملکرد مطلوبی در زمینه نوشتن داشته باشد، نیاز است از داشتن برخی مهارت ها بررسی گردد. از جمله:

• مهارت عملکردی مطلوب در ارتباط با کنترل ماهیچه های درونی دست ها
• عملکرد مطلوب حواس مرتبط با بینایی - حرکتی
• به دست گرفتن درست قلم در دست ها
• توانایی ظرافت بخشیدن به خطوط، حرکات و...
• توانایی تمایز اشکال و خطوط از یکدیگر برای ترسیم بهتر
• شناسایی سریع در زمینه ادراک و بازشناسی اشکال
• تشخیص درست جهت زبان نوشتاری

اختلالات یادگیری کدامند؟

به هر گونه نقص در دریافت و پردازش اطلاعات دریافتی که به صورت کلامی و یا غیر کلامی جمع آوری می شوند، اختلالات یادگیری می گویند. 

اختلالات یادگیری از چندین اختلال تشکیل شده اند که در افراد مبتلا سبب مشکلاتی در مهارت های خواندن، نوشتن، محاسبه ریاضی می شوند به طوری که این گروه از افراد نمی توانند عملکرد مطلوبی در درک مفاهیم که به صورت دیداری یا شنیداری دریافت می شوند، به دست آورند. 

برخی گمان می کنند که در بروز این اختلالات و سطح هوشی فرد ارتباطی وجود دارد که در پاسخ باید تصریح کنیم تاکنون طی مطالعات صورت گرفته هیچ ارتباطی بین این دو مشخص نشده است. 

با توجه به اهمیتی که بروز این اختلالات بر کیفیت زندگی افراد دارد امروزه تشخیص به موقع آن ها به شدت مورد توجه محققین قرار گرفته است.

و هم چنین دولت فدرال آمریکا نیز برای تفهیم بهتر اختلالات یادگیری برای آن تعریفی اعلام کرده است که طبق آن به هر گونه مشکلی که در فرآیند های روانی و فکری مانند خواندن، نوشتن، شنیدن، تکلم، آموزش مباحث ریاضی صورت گیرد بدون آنکه فرد مبتلا در زمینه حواس دیداری، شنیداری، حرکتی، ذهنی و حتی عاطفی دارای نقص باشد، اختلالات یادگیری می گویند.

میزان شیوع اختلالات یادگیری

برای روشن شدن آمار تعداد کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری، در آمریکا سرشماری صورت گرفت که طبق نتایج منتشر شده حدود ۸ درصد کودکان با این اختلالات دست و پنجه نرم می کنند.

اما با توجه به گستردگی این گروه از اختلالات و نبود تعریف ثابت برای آن ها، آمار دقیقی از مبتلایان به این اختلالات در ایران و حتی سایر کشور ها در دست نیست. 

همچنین در ایران به دلیل اینکه هر یک از ارگان های آموزش و پرورش، روان شناسان، روان پزشکان و امثال آن به یک جمع بندی مشترک برای تشریح علائم افراد مبتلا به اختلالات یادگیری نرسیده اند. شناسایی و حتی درمان افراد مبتلا به تعویق افتاده است. 

از تنوع علائم در اختلالات یادگیری به ویژه نوشتن می توان بد خطی، املای نادرست کلمات، نقطه گذاری نامناسب، عدم درک درست گرامر زبان، نبود ارتباط معنا دار در جملات را نام برد به طوری که در برخی موارد به قدری این مشکلات زیاد هستند که بر معنای کلی مطلب نیز اثر می گذارند و نمی توان به مفهوم آن پی برد.

دیس گرافیا یا اختلال نوشتن چیست؟

دیس گرافیا از جمله اختلالات یادگیری مختص سن خردسالی بوده که فرد مبتلا قادر نیست در مهارت نوشتن عملکردی مشابه سایرین داشته باشد که در درجه بندی این مهارت سن، زمینه تحصیلی و سطح هوش بررسی می گردد. 

در بسیاری از موارد دیده شده است که افراد مبتلا به دیس گرافیا از مشکلات دیگر مانند اختلال خواندن و اختلال ریاضی نیز در عذابند. البته به این مفهوم نیست که دارای مشکلی در زمینه آموزش و یا عملکرد مغزی هستند. 

از علائم شایع این اختلال می توان به خط بد، نامفهوم، کلمات نامرتب، گرامر نادرست، اشکال در نقطه گذاری و نحوه پاراگراف بندی اشاره کرد. گروهی نیز به دلیل وارونه نویسی که دارند کلمات را بر عکس می نویسند. به طور مثال شام را ماش می نویسند. برای تفهیم بهتر در ادامه به انواع اختلال نوشتن اشاره می شود.

انواع اختلال نوشتن کدام اند؟

در تقسیم بندی کلی اختلال نوشتن می توان به سه نوع مشکل اساسی اشاره کرد:

۱- دست خط

مشکلاتی که در زمینه دست خط افراد مبتلا به دیس گرافیا وجود دارد نسبت به سایرین شدت بیشتری دارد به طوری که در اغلب موارد نوشتار آنان به صورت ناخوانا بوده و در سرعت نوشتن نیز بسیار کند عمل می کنند. 

در تشخیص عوامل بروز این مشکل گفته می شود ممکن است عوامل روانی، عاطفی و یا جسمی اثر گذار باشند. هر چند برای مشخص شدن علت دقیق نیز مراجعه به پزشک متخصص ضروری است.

۲- املا نویسی

هجی کردن یکی از توانمندی های مورد نیاز برای نوشتن است که فرد برای اینکه بتواند به درک درست از تطابق و هم خوانی بین اصوات و حالت نوشتاری کلمات برسد باید در این زمینه دارای مهارت مطلوبی باشد و در صورتی که فرد دچار عدم رشد مناسب در این زمینه باشد، مشاهده چنین مشکلاتی دور از انتظار نخواهد بود.

۳- ترکیب

گروهی از کودکان در زمینه نوشتن انشاء و تشریح نوشتاری وقایع مشکل دارند به طوری که نمی توانند اصوات گفتاری را به صورت نوشتاری قابل درک درآورند.

علائم هشدار دهنده بروز اختلال نوشتن کدام اند؟

زمانی می توان نسبت به ابتلا کودک به اختلال دیس گرافیا مشکوک شد که در نوشتار او خطا هایی مانند موارد زیر مشاهده کرد:

• عدم تکمیل درست جملات
• نا متناقص نویسی در نوشتار (جا به جا نوشتن حروف کوچک و بزرگ در کلمات، عدم رعایت تناسب اندازه کلمات و حروف آن ها)
• عدم استفاده از برخی کلمات
• رعایت نکردن فاصله متناسب در کلمات و حروف
• نوشتار پر رنگ و با فشار زیاد
• سرعت پایین در نوشتن
• محدودیت در دایره لغات کاربردی

علت بروز اختلال نوشتن چیست؟

افراد مبتلا به اختلال نوشتن ممکن است در اثر عوامل مختلفی این مشکل را بروز دهند که در ادامه به آن ها اشاره می شود:

• عوامل ژنتیکی: طبق مطالعات صورت گرفته و مشاهده شیوع بالاتر این اختلال در برخی خانواده ها مشخص شده است که عوامل ژنتیکی در بروز این اختلال بی تاثیر نیستند.
• مشکلات مغزی: در مواردی کودکانی که دارای اختلال جزئی در برخی عملکرد های مغزی بودند و یا سرعت پایین در رشد مغز داشتند، اختلال نوشتن را نشان دادند.
• نقص در توجه و تمرکز: با توجه به تاثیری که دقت و تمرکز در درست نوشتن کودکان دارد مشخص شده است که اغلب مبتلایان به دیس گرافیا از این مشکل رنج می برند که یکی از عوامل اصلی بروز نیز محسوب می گردد.
• نقص در مهارت های حرکتی: در صورتی که فرد دچار ضعف در به کارگیری مهارت های حرکتی مانند هماهنگی انگشتان و برقراری ارتباط بین دست ها و چشم ها باشد ابتلا به اختلال نوشتن دور از انتظار نخواهد بود.
• اختلال ادراک بصری: از دیگر عوامل موثر بر بروز اختلال دیس گرافیا ضعف در ادراک بصری است به طوری که فرد نمی تواند به خوبی اطلاعات حسی دریافتی را تشخیص، تحلیل و ادغام نماید که زمینه ساز بروز خطا در گروه بندی و درک تفاوت، تشابه اشیا، شناخت خطوط از یک دیگر و... می گردد.
• ضعف عملکردی در درک بینایی: فردی که دچار نقص در درک دیداری است نمی تواند به خوبی حروف و نحوه شکل و ترتیب آنان را بفهمد و در نوشتار او عدم رعایت اندازه و فاصله محسوس است. برای افرادی که دچار دیس گرافیا هستند که از این عامل نشات می گیرد می توان از راهکار های زیر کمک گرفت:
• کمک به کودک برای گرفتن کاغذ با دست نوشتاری
• تهیه زیر پایی برای دانش آموزان کوتاه قامت
• انتخاب زیر دستی مناسب
• تهیه مداد گیر و گرفتن قلم با سه انگشت
• ضعف در عملکرد بینایی - حرکتی: افرادی که دچار ضعف در عملکرد بینایی - حرکتی هستند قادر نیستند بین آنچه که می بینند و حرکات خود هماهنگی لازم را ایجاد کنند که سبب بروز مشکلاتی می شود از جمله:
• مهارت های مرتبط با کاغذ و قلم (همچون انتخاب جهت مناسب نوشتن و پیدا کردن نقطه آغاز نوشتن)
• انداختن وسایل
• گرفتن وسایل
• بریدن
• اعمال تغییرات به ویژه در اجسام و اسباب بازی ها
• یادگیری تلمیف ارتباط درست بین چشم و دست

 مشکلات بین حسی نیز از دیگر مشکلات مرتبط هستند که فرد قادر به پردازش و ادغام اطلاعات دریافتی از چند منبع نیست. به طور مثال فرد قادر نیست با شنیدن کلمه "نان" آن را به این صورت بنویسد و دچار خطا نوشتاری می شود.

• اختلال حافظه بصری: وجود اختلال حافظه بصری سبب می شود که فرد علی رغم توانایی مطلوب در زمینه تکلم، نوشتار و خواندن ولی نمی تواند کلمات حفظ شده و توالی حروف آن ها را به درستی بیان نماید.
• چپ دست بودن: تعداد افراد چپ دست در دنیا فقط حدود ۸ یا ۹ درصد هستند. اگرچه چپ دست بودن به عنوان یک عامل در بروز اختلال دیس گرافیا مطرح نیست ولی این افراد باتوجه به اینکه باید به توانمندی نوشتاری و خواندن در جامعه راست دستان نیز دست یابند ممکن است دچار مشکل گردند. 

در صورتی که به چپ دستی شدید توجه لازم نگردد مشاهده عواقبی همچون گم گشتی فضایی، معکوس سازی و اغتشائی جهت یابی دور از انتظار نخواهد بود.

• دیگر اختلالات یادگیری: در برخی از موارد اختلال دیس گرافیا به علت وجود مشکلات زمینه ای مانند وجود نقص در خواندن، گوش دادن و تکلم به وجود می آیند.
• چگونه می توان اختلال نوشتن را تشخیص داد؟

اغلب زمانی می توان به بروز اختلال دیس گرافیا در یک کودک مشکوک شد که مشکلات جدی در زمینه پیشرفت تحصیلی و حتی فعالیت های روزمره وجود داشته باشد. 

معمولا در ابتدا کودک ممکن است فقط در هجی کردن کلمات و عبارات دچار چالش گردد اما زمانی که به مقاطع تحصیلی بالاتر ورود پیدا می کند علائمی دیگر همچون ناتوانی در نوشتن جملات و ساخت درست پاراگراف را نیز بروز می دهد. 

در صورتی که والدین نسبت به مشاهده چنین علائمی بی تفاوت باشند بروز رفتار هایی مانند بی علاقگی به انجام تمارین مدرسه، ناتوانی در انجام تکالیف ریاضیات، فرار از مدرسه و... دور از انتظار نخواهد بود. 

از دیگر دلایل اهمیت به تشخیص و درمان اختلالات یادگیری به ویژه دیس گرافیا این است چنان چه بتوان به موقع آن را تشخیص داد و از راهکار های درمانی برای بهبود شرایط استفاده کرد می توان از وقوع بسیاری از عواقب در آینده جلوگیری کرد زیرا بی اهمیتی نسبت به درمان حتی ممکن است آینده شغلی فرد را نیز تحت تاثیر قرار دهد و فرد از نظر احساسی دچار مشکلاتی همچون بی کفایتی، درماندگی، افسردگی و... گردد.

نحوه تشخیص اختلال نوشتن توسط متخصصین

اگرچه والدین در تشخیص زود هنگام اختلالات نقش زیادی دارند ولی معیار و مبنا اصلی، نظر افراد متخصص گفتار درمانگر و روان شناس است که معمولا از تکنیک هایی استفاده می کنند از جمله:

• توجه به انتخاب دست برای نوشتن: برای انجام این تکنیک از کودک درخواست می شود که نام خود را بر روی برگه بنویسید سپس به جزئیات مواردی همچون ابهام خط زنی، وضعیت نشستن و حرکات پا توجه می شود.
• ناخوانا نوشتن: در این حالت ارزیابی نحوه سر و صورت، کاغذ و حتی وضعیت نشستن صورت می گیرد.
• وضعیت گرفتن مداد در دست: از موارد مورد توجه در این حالت، نحوه خطوط بالا و پایین و میزان کج بودن خطوط است.
•  توجه به میزان کیفیت نوشتار از نظر نحوه فاصله و نظم کلمات
• بررسی میزان مشارکت کودک در فعالیت های گروهی و کلاس
• ارزیابی نحوه نوشتاری جملات و املا کلمات
• بررسی توانمندی نوشتاری کودک
• ارزیابی میزان درک شنیداری کودک

باید تاکید کنیم که زمانی متخصص درمانگر به طور قطعی اعلام می کند که فرد دچار اختلال است که کودک از نظر تمامی موارد ذکر شده بررسی کرده باشد. البته در بسیاری از موارد کودک با انجام تمارین ساده دچار جهش در عملکرد و مهارت نوشتن می شود.

تشریح مشکلات ناشی از اختلال نوشتن

۱- نارسا نویسی یا بد خطی کودک

از آن جهت نوشتن به عنوان یک مهارت تحصیلی ملموس معرفی می شود که افراد از این طریق می توانند علاوه بر انتقال مفاهیم، آن ها را به صورت سندی مکتوب نیز بر جای بگذارند.

بد خطی و نارسا نویسی از مشکلات شایع در مهارت نوشتن است که حتی باید برای شناخت علت بروز آن در دانش آموزان به ویژه مقاطع تحصیلی به ارزیابی عوامل آموزشی و تربیتی و عوامل مرتبط با سلامت جسمی و روانی نیز توجه شود. 

در صورتی که خط کودک به حدی نا مفهوم  و بد باشد که به سختی بتوان به مفهوم کلمات و جملات پی برد به آن نارسایی نویسی می گویند که در برخی موارد به علت اشکالات زیر بنایی مانند مشکلات حرکتی ظریف ایجاد می شوند به طوری که این افراد قادر نیستند از روی حروف و یا اشکال نوشتاری به رونویسی نیز بپردازند.

این معضل زمانی مشکل ساز است که کودک حتی نمی تواند در انتقال تکالیف دیداری فاصله دار (از تخته سیاه) به تمارین از فاصله نزدیک (روی کاغذ) به موفقیت برسد.

اغلب این مشکل در افرادی که دچار مشکلاتی همچون نقص در مهارت های حرکتی، ضعف ادراک دیداری و یادگیری هستند به چشم می خورد. 

باید تاکید کنیم که همیشه نمی توان با انجام تمارین و فعالیت های مرتبط این مشکل را مرتفع کرد زیرا در برخی از موارد کودک به این دلیل بد خط است که دچار ضایعات استخوانی، عصبی و یا مشکلات روحی و عاطفی است که نیازمند پیگیری های درمانی ویژه است‌. 

در صورتی که بتوان عامل بد خطی را پیدا کرد می توان شرایط را به سمتی برد که با حذف آن عامل، فرد به مهارت خوش نویسی دست یابد. 

از دیگر عوامل احتمالی مرتبط با نارسایی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نبود مهارت های پایه ای مانند چرخاندن، فشار دادن، گرفتن و... 
• نبود رشد کافی در مهارت های هماهنگ کننده حرکات ظریف
• وضعیت نا مناسب انگشتان در نوشتن
• عدم هماهنگی در چشم ها و دستان
• ضعف در کنترل بازو، دست و عضلات انگشتان های دست
• وجود مشکل در یادگیری مفاهیم پایه مانند پایین، بالا، زیر و رو
• قرار گرفتن نامناسب برای نوشتن
• وضعیت نامناسب سر در امتداد کاغذ
• استفاده از امکانات نامناسب مانند مداد، میز و صندلی بی کیفیت
• انرژی بالا و پر تحرکی کودک
• بی علاقگی و نبود انگیزه کافی
• تاخیر در استفاده ار مهارت های گفتاری
• مشکلاتی در هماهنگی اعضا بدن با یکدیگر

۲- فاصله نویسی بین حروف و کلمات

برخی از دانش آموزان به دلیل عواملی همچون سرعت بالا برای نوشتن و عدم رعایت هماهنگی لازم، کلمات و حروف آن ها را به صورت جدا جدا و با فاصله می نویسند که سبب می شود نه تنها زیبایی متن دچار خدشه گردد بلکه نتوان به مفهوم جملات نیز پی برد. 

برای بهبود این شرایط می توان تمرین هایی به کودک داد که در آن جملات به صورت نقطه چین و یا کمرنگ هستند تا با تکمیل آن ها متوجه میزان فواصل استاندارد حروف و کلمات نیز بشود. 

هم چنین اگر تمرین با کمک چوب کبریت نیز برای کودک به کار گرفته شود، تاثیر مثبتی دارد که روش آن به این صورت است که باید بعد از نوشتن هر کلمه چوب کبریت را به صورت عموی قرار داد و سپس به سراغ کلمات بعدی رفت.

۳- ناتوانی در قرار دادن سرکش و نقطه در جای مناسب

گروهی از دانش آموزان قادر نیستند سرکش و نقطه را به درستی در جملات خود قرار دهند که معمولا از نبود تمرکز و دقت دیداری آنان نشات می گیرد. 

در صورت تقویت این مهارت ها از وقوع چنین مشکلاتی در مقاطع بالاتر جلوگیری خواهد شد. از فعالیت های افزایش دهنده دقت می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• یافتن تفاوت جزئیات تصاویر تقریبا مشابه
• بازی بگرد و پیدا کن
• تمارین نقطه چین

۴- کج نویسی

از دیگر مشکلات شایع نوشتاری دانش آموزان، کج نویسی است که اغلب ناشی از فشار زیاد مداد بر کاغذ، وضعیت قرار گیری نامناسب دفتر و هم چنین نامناسب قرار گرفتن قلم در دست است. 

می توان در این موارد به کودک کمک کرد که با نزدیک کردن بازو به بدن از میزان انعطاف پذیری دست بکاهد تا کمتر این مشکل بروز کند. 

هم چنین می توان با تهیه یک خط کش و قرار دادن آن بالا و پایبن خطوط به کودک کمک کرد تا بداند فضای نوشتاری که در اختیار دارد چه میزان است.

۵- نامرتب نویسی

در صورتی که دانش آموز دارای مشکلاتی مانند سرعت پایین نوشتن، فشار بالا قلم در دست، قدرت انعطاف کم دست و نشستن در وضعیت نامناسب باشد ممکن است دچار نامرتب نویسی گردد. 

والدین یا معلمین می توانند برای رفع مشکل نامرتب نویسی با تعیین قوانین و قواعدی زمینه را فراهم کنند که کودک کمتر دچار این مشکل نوشتاری گردد از جمله:

• جلب توجه کودک به محدوده خطوط
• عدم استفاده از پاک کن
• استفاده از مداد هایی با نوک نیز
• رونوشت برداری از کلمات با استفاده از کاغذ های بسیار نازک

۶- پر رنگ نویسی

از دیگر موارد مرتبط با مشکلات نوشتاری پر رنگ نویسی است که اغلب ناشی از فشار زیاد انگشتان شست و اشاره، قرارگیری سفت قلم در دست و یا نوشتن با مداد نامناسب و قطر کم است. 

در صورتی که فرصتی فراهم گردد که کودک تمارینی را بر روی کاغذ و روی فرش و یا بالشت انجام دهد نتیجه بهتری مشاهده می شود تا اینکه آن ها را دفتر و یا کتاب بنویسید. 

در مواردی نیز ممکن است علی رغم انجام تمارین و تلاش پیگیر والدین هم چنان این مشکل وجود داشته باشد که در این صورت، این احتمال وجود دارد که کودک دچار ضعف در مهارت دست ورزی باشد و کمک از درمانگر متخصص ضروری است.

۷- اختلالات مرتبط با روان نویسی

کودکانی که مبتلا به مشکلات مرتبط با روان نویسی هستند اغلب دارای سرعت نوشتاری بسیار پایینی هستند که زمینه ساز گم کردن مطالب می شود. هم چنین نمی توانند به خوبی در رونویسی از دور (از روی تخته سیاه) و رونویسی از نزدیک (از روی سر مشق) عملکرد خوبی داشته باشند.

دیگر مشکلات ناشی از دست خط شامل:

• کج نوشتن
• کم رنگ نویسی
• نوشتن با فشار زیاد بر برگه
• با فاصله نوشتن کلمات و حروف آن ها
• نامرتب نویسی
• وارونه نوشتن
• قرار دادن نادرست حروف به جای هم
• حذف و اضافه نادرست حروف

برای حصول اطمینان از اینکه دانش آموز دچار اختلال نوشتن است باید بتوان به سوالات زیر پاسخ درست داد:

• آیا خط کودک به حدی ناخوانا است که نمی توان به مفاهیم جملات پی برد؟
• آیا کودک در مقایسه با سایر کودکان با محدودیت دایره واژگان رو به رو است؟
• نحوه رعایت و توجه به قواعد و قوانین نوشتاری در متون او به چه میزان است؟
• بی نظمی و آشفتگی در متن های او به چشم می خورد؟
• یافتن هدف و موضوع در متون کودک مشخص است؟
• می تواند پاراگراف ها را به خوبی تنظیم کند؟
• میزان آشنایی و توجه به دستور زبان فارسی تا چه میزان است؟
• کودک تا چه میزان با اشکال درست حروف، فاصله کلمات و رعایت نظم در نوشتن بر خطوط آشنا است؟

اگرچه تاکید می کنیم بسیاری از دانش آموزان ممکن است به دلیل سهل انگاری نسبت به قواعد نگارشی بی توجه باشند و نباید به سرعت و با مشاهده هر اشتباه نوشتاری به کودک برچسب داشتن اختلال چسباند و همان طور که گفتیم ملاک اصلی، نظر فرد متخصص است که دارای چندین ملاک هستند که در ادامه به چند مورد اشاره می شود.

ملاک و معیار تشخیص قطعی اختلال دیس گرافیا

• ۱- پس از بررسی کودک با آزمون های استاندارد، مشخص شود که سطح مهارت نوشتاری او متناسب با شرایط آموزشی و بهره هوشی نیست.
• ۲- علی رغم آموزش های متمادی و در اختیار قرار دادن امکانات مناسب، هم چنان کودک با ضعف عملکردی در مهارت های تحصیلی و یا انجام امور روزمره مواجه است.
• ۳- علاوه بر داشتن اختلال دیس گرافیا، نقص حسی نیز در فرد محرز باشد که روند درمانی را با چالش بیشتری رو به رو می کند. 

میزان شیوع اختلال دیس گرافیا

با توجه به اهمیتی که مهارت های خواندن و نوشتن بر زندگی افراد دارند باید نسبت به بروز هر گونه مشکل در آن ها هوشیار بود تا آینده کودک دچار چالش نگردد به طوری که در آمریکا برای کنترل و بهبود اختلال نوشتن (نوشتار پریشی) بودجه ای حدود ۳۰ بیلیون دلار تخصیص یافته است. 

برای مشخص شدن میزان شیوع اختلال نوشتن باید این نکته را در نظر داشت که اختلال نوشتن در کودکان با افراد بزرگسال متفاوت است. آمار ها از ابتلا ۱۲ درصد از کودکان به این اختلال خبر می دهند که اغلب آنان را پسران تشکیل می دهند.

روش های درمانی اختلال نوشتن

با توجه به کاربرد گسترده مهارت نوشتن علاوه بر تحصیل و مدرسه در امور روزمره نیز برای فعالیت هایی همچون نامه نگاری، تکمیل فرم ها، ثبت خاطره ها و انتقال مفاهیم و... نیاز مبرم است. بنابراین هرگونه مشکلی که در این زمینه به وجود آید حتما باید با پیگیری به موقع و استفاده از تکنیک های درمانی مرتفع گردد تا تبدیل به معضلی طولانی مدت نشود. 

متاسفانه دیده شده برخی از والدین آن چنان که باید از اختلالات یادگیری به ویژه اختلال نوشتن اطلاع ندارند و عدم موفقیت تحصیلی این گروه از دانش آموزان را ناشی از هوش و یا تنبلی آنان می پندارند که با برخورد های نامناسب زمینه ساز بروز مشکلاتی همچون کاهش اعتماد به نفس نیز می گردند. 

البته همواره نیاز به استفاده از راهکار های درمانی نیست چه بسیار مواردی نیز دیده شده است که بدون استفاده از این روش ها، خود به خود رفع شده اند ولی تشخیص این موارد بر عهده پزشک متخصص است. به طور کلی برای بهبود اختلال نوشتن استفاده از تکنیک های زیر توصیه می گردد.

• تمارین مرتبط برای افزایش آمادگی در مهارت نوشتن
• آموزش درست قلم به دست گرفتن
• افزایش هماهنگی بین مهارت های مرتبط
• استفاده از وسایل کمک آموزشی نوین مانند کامپیوتر
• بهبود مهارت های بصری - حرکتی
• بهبود مهارت خط پیوسته
• تقویت مهارت های بصری - حرکتی
• آموزش الگو های حرکتی

برای تقویت و آموزش مهارت های الگو های حرکتی استفاده از روش هایی مانند هدایت دست دانش آموز با نقاشی بر روی شیشه همراه با الگو، رونوشت برداری از اشکال در هوا با چشمان بسته توصیه می گردد.

بهبود پسخوراند پوستی

زمانی می توان گفت که پسخوراند پوستی بهبود یافته است که بتوان شرایطی فراهم کرد که کودک با توده خمیری بازی کرده و یا موادی را روی مداد قرار دهد.

تقویت افتراق بینایی

در صورتی که کودک مشغول بازی هایی همچون پیدا کردن تفاوت و شباهت جزئیات تصاویر، سایر اشکال، کلمات و... شود منجر به تقویت افتراق بصری او می شود.

تقویت حافظه بینایی

انجام بازی ببین و بگو کلمات، نمایش اشیا متفاوت به دانش آموزان و خیال پردازی موجب تقویت حافظه بینایی می شود.

از دیگر موارد نیاز برای رفع مشکلات نوشتاری کودکان بهبود مهارت های بصری - حرکتی است که از طریق تغییر وضعیت نشستن، مچاله کردن کاغذ، نقاشی کردن اشکال با گواش و... میسر می گردد.

نکات تکمیلی مرتب با اختلال نوشتن

در برخی از موارد، افراد به دلیل ضعف در عملکرد مهارت های حرکتی دچار اختلال نوشتن می شوند که در این صورت نیاز است حتما نظر درمانگران و افراد متخصص مرتبط با زمینه روان شناسی، روان پزشکی و... جویا شد. اما توجه به نکات زیر نیز کمک کننده است:

• در برنامه روزنامه دانش آموزان مبتلا حتما باید فعالیت های متناسب که به تقویت مهارت های حرکتی ظریف منجر می شوند، توجه ویژه داشت.
• یکی از موارد موثر در بروز این امر، نحوه به دست گرفتن مداد است.
• حضور در کلاس های آموزشی که مبتنی بر یاد دادن نحوه درست به دست گرفتن قلم است ضرورت دارد.
• برخی از بازی ها و حرکات ورزشی سبب تقویت مهارت های حرکتی ظریف می شوند که انجام آن ها توصیه می گردد.
• در صورتی که ضعف در توجه و دقت عامل بروز مشکلات نوشتاری است نیاز است نخست این اختلالات مرتفع شوند.
• سایر نظریه های مرتبط با نوشتن

در ادامه به یک نظریه که زمینه ساز دگرگونی تعلیم و تربیت در آمریکا شد می پردازیم:

نظریه جین آیرس

نظریه عصبی که توسط جین آیرس مطرح شد بر پایه یک پارچه حسی و به منظور کمک به کودکان درگیر با اختلالات یادگیری استفاده می گردد. 

طبق این نظریه در صورتی که بتوان ضعف در یک پارچگی حسی را با استفاده از تحریک لمسی از طریق روش هایی مانند کمک مالش پوست با سایر مواد، تحریک دهلیزی و بهبود واکنش های وضعیت بدن (با تحریک لمسی و دهلیزی) مرتفع کرد، فرد علائم کمتری از اختلالات یادگیری را بروز می دهد.

تحریک دهلیزی چیست؟

این روش که بر پایه چرخش بر تاب و یا ننوی توری است موجب تحریک گیرنده های عمیق پوست نیز می گردد. این روش را به راحتی می توان در منزل و با غلتیدن بر روی فرش و یا چند تیوب انجام داد و شاهد اثر آن بود.

روش نیول سی کپارت چیست؟

از دیگر روش های موثر بر درمان اختلالات پیگیری، نیول سی کپارت است که معرفی آن به وسیله یکی از پیشگامان آموزش ادراکی- حرکتی صورت گرفته است. برای استفاده از این روش نیاز به تخته تعادل، چوب موازنه، توری اکروبات و بازی های رقصی و ریتمیک است.