از دیگر اختلالات شایع مرتبط با یادگیری، اختلال خواندن یا دیسلکسیا است که برای افراد مبتلا مشکلاتی را در زمینه درک درست مطالب، تلفظ و حتی نوشتن به وجود می آورد به طوری که قادر نیستند مانند سایرین در مهارت های آموزشی مرتبط با خواندن، عملکرد موفقیت آمیزی داشته باشند.
با توجه به اینکه بروز این اختلال هیچ ارتباطی با سطح و بهره هوش کودکان ندارد، خانواده ها می توانند با کمک متد های درمانی آن را بهبود بخشند به طوری که کودک به راحتی به مسیر طبیعی رشد برگردد. به همین دلیل تیم نورولند برای کمک به آگاهی شما والدین عزیز این مطلب را تهیه کرده است که مطالعه آن پیشنهاد می شود.
با توجه به تاثیری که اختلال خواندن در سایر زمینه های زندگی افراد دارد باید والدین نسبت به بهبود شرایط تلاش ویژه ای داشته باشند.
از علائم شایع این گروه از کودکان آن است که علی رغم چالشی که در رو خوانی و پاسخ دهی به یک متن دارند ولی می توانند در صورتی که اطرافیان به ویژه والدین همان مطلب را برای او تکرار کنند، آن را درک کنند.
با توجه به اهمیت بالای اختلال خواندن بر کیفیت زندگی کودکان، مطالعات زیادی درباره تعداد دقیق مبتلایان صورت گرفته است که نتوانسته اند آمار دقیق را گزارش کنند اما طبق آمار های تجربی مبتلایان ۵ تا ۱۰ درصد اعلام شده اند.
همان طور که اشاره کردیم اختلال خواندن در گروه اختلالات شایع یادگیری دسته بندی می شوند که سایر اختلالات مرتبط شامل:
شناخت مردم از اختلال خواندن یا نارسا خوانی در مقایسه با سایر اختلالات یادگیری بیشتر است که شاید به علت شیوع بالای آن باشد (۵ کودک مبتلا از هر ۱۰۰ تولد). در میزان فراوانی این ناتوانی جنسیت بی تاثیر است.
طبق نظر کارشناسان اختلال خواندن (دیسلکسیا) دو نوع بوده که بر توانمندی فرد برای برقراری ارتباط بین حروف و اصوات تاثیر می گذارد به طوری که افراد مبتلا قادر نیستند کلمات و جملات مد نظر خود را به درستی تلفظ کنند که در ادامه به انواع آن اشاره می شود:
اختلال خواندن نوع ۲: افراد مبتلا به این نوع اگرچه در رمزگشایی کلمات مشکلی ندارند ولی قادر نیستند به سرعت از مفاهیم کلمات و جملات آگاه شوند.
اگرچه خواندن را در گروه مهارت های اکتسابی دسته بندی می کنند ولی برای مشاهده نتیجه کار آمد از این اتفاق نیاز است که حرکات چشم به درستی صورت گیرد:
با توجه به طیف وسیعی که اختلال خواندن دارد تمامی کودکان مبتلا یک شواهد رفتاری را بروز نمی دهند.
کودکانی که مبتلا به طیف ملایم اختلال خواندن هستند تنها مشکلی که دارند ضعف در خواندن درست کلمات و جملات است در حالی که کودکان مبتلا به طیف شدید این اختلال نه تنها در نوشتن بلکه در یادگیری ریاضی و زبان نیز با مشکلاتی مواجه هستند که ممکن است با مبتلایان با دیگر اختلالات یادگیری مانند نوشتن و ریاضی اشتباه گرفته شوند. شناسایی دقیق مبتلایان به هر اختلال فقط توسط کارشناسان متخصص باید صورت گیرد.
به طور کلی در صورتی که کودکان علائمی مانند ضعف در تشخیص و یا تولید کلمات هم وزن، ناتوانی در هجی کردن درست، عدم شناسایی درست حروف و کلمات، اشتباه گرفتن حروف با یکدیگر و ناتوانی در یادگیری صدای حروف را نشان دهند، این احتمال وجود دارد که مبتلا به یکی از اختلالات یادگیری شده اند که نیازمند پیگیری های درمانی است.
همان طور که اشاره کردیم ابتلا به اختلال خواندن زمینه ساز بروز مشکلاتی در مهارت هایی مانند نوشتن، املا، ریاضی و درک مطلب می شود.
اغلب مشاهده می شود که علائم هشدار دهنده به طور مستمر و دائمی همراه کودک هستند به طوری که این گروه نمی توانند مانند سایرین در سایر زمینه ها به موفقیت برسند.
برای بررسی بین ارتباط هوش و افزایش احتمال ابتلا به اختلالات خواندن، مطالعات زیادی صورت گرفته است که هیچ یک، نتوانستند شواهدی دال بر این قضیه را اثبات کند. شاید جالب باشد که بدانید انیشتین و ادیسون که در گروه دانشمندان بسیار با هوش قرار دارند نیز دچار اختلال خواندن بوده اند.
از دیگر دغدغه های خانواده های دارای فرزند مبتلا، نگرانی درباره احتمال وجود مشکلات بینایی است که کودک نمی تواند حروف و کلمات را به درستی تشخیص دهد که کارشناسان این نظر را نیز رد می کنند.
برای درمان به موقع این کودکان نیاز است که از علائم و رفتار های هشدار دهنده مطلع گردید به همین منظور به علائم این اختلال متناسب با شرایط سنی اشاره می شود:
از دیگر عوامل موثر بر بروز اختلال خواندن تعداد نورون ها (سلول های عصبی مغزی) در قسمت های مرتبط با زبان عنوان می شود. افراد مبتلا نسبت به سایرین از تعداد کمتری برخوردار هستند که از نتایج آن کاهش عملکرد فعالیت نیم کره چپ گزارش شده است که زمینه ساز بروز اختلال خواندن شده است. هم چنین این گروه از افراد در قسمت فوقانی پیشانی نیز دچار عملکرد ضعیف تری هستند.
روان شناسان نیز در این زمینه دیدگاهی متفاوتی دارند که طبق آن، مشکل در شناسایی تفاوت بین واج ها و برقراری ارتباط درست بین کلمات و تلفظ درست عامل بروز اختلال خواندن در کودکان عنوان شده است و عواملی همچون سطح بهره هوشی، دایره واژگان و سطح علمی در ایجاد آن بی تاثیر هستند.
البته نمی توان از نقش عوامل ژنتیکی و وراثت بر بروز اختلال خواندن چشم پوشی کرد به طوری که گزارش شده است فراوانی کودکان مبتلا در خانواده های با سابقه حدود ۸۰ درصد بیشتر از سایرین است.
علاوه بر اینکه مشخص شده است که ژن های مستقر بر کروموزوم های ۱۵، ۶، ۳، ۲ و ۱۸ زمانی که دچار اختلال شوند ابتلا فرد به اختلالات یادگیری از جمله خواندن، کاملا بدیهی به نظر می رسد.
همان طور که گفتیم با توجه به طیف وسیعی از علائم که مشاهده می شود به علت گستردگی عوامل موثر بر بروز آن اشاره دارد از جمله:
با توجه به دیدگاه های مختلفی که در شناسایی علت وقوع اختلال خواندن عنوان شد، تکنیک های آموزشی - درمانی بسیاری نیز معرفی شده است.
در برخی موارد کودک علاوه بر اختلال خواندن مبتلا به مشکلاتی مانند بیش فعالی، نبود تمرکز، اضطراب و افسردگی و... است که در این موارد پزشک متخصص با بررسی شواهد به تجویز دارو می پردازد که به بهبود این شرایط کمک می کند. اگرچه تاکنون برای درمان این اختلال هیچ درمان دارویی قطعی کشف نشده است.
بنابراین در صورتی که والدین نسبت به مشاهده هر گونه علامت مبنی بر وجود اختلالات یادگیری از جمله خواندن بی توجه نباشند می توان سریع تر با استفاده از روش های کمک کننده و تکنیک های موثر به کنترل و بهبود شرایط کمک کرد تا از بروز بیشتر عوارض ناخواسته جلوگیری کرد.
در صورتی که بین والدین و مسئولین مدرسه به ویژه معلم کودک یک تعامل و همکاری مناسبی به وجود آید، سریع تر می توان با تنظیم برنامه کمک آموزشی مبتنی بر استفاده از حواس شنوایی، بینایی و لامسه و متناسب با شرایط به بهبودی کودک امیدوار بود.
برخی از خانواده ها نیز به دلیل عدم آگاهی تصور می کنند که برای برگشت کودک به روند طبیعی زندگی هیچ راهکاری وجود ندارد در حالی که باید تاکید کنیم این کودکان مانند سایرین از استعداد ها و توانمندی های بسیاری برخوردارند که می توان بر تکیه بر آنان به رفع نقص موجود امیدوار بود و به رشد سایر مهارت ها کمک کرد.
یکی از متداول ترین تکنیک های درمانی برای اختلال خواندن، روش اورتون گلینگهام است که تمرکز آن بر یادگیری ارتباط بین اصوات و حروف است تا کودک بتواند با شناخت بهتر در مهارت های زبانی در هجی کردن و خواندن درست به موفقیت برسد.
از نکات قابل توجه این روش آن است که زمانی می توان به فراگیری مهارت بعدی پرداخت که کودک در سایر آموزش های قبلی به توانمندی قابل قبولی رسیده باشد.
این تکنیک در بین کارشناسان با عنوان تکنیک چند حسی آموزش زبان شناخته می شود زیرا تمرکز این روش بر مداخله تمامی حواس چندگانه در زمان خواندن است به طوری که مربی آموزش دهنده در تلاش است که برای تفهیم بهتر کودک از ارتباط بین حروف و تلفظ درست اصوات، تمامی حواس از جمله بینایی، شنوایی، حرکتی، لامسه و... را درگیر نماید تا بهترین نتیجه ملاحظه گردد.
به طور مثال برای تقویت حس لامسه به کودک کاغذ های برجسته و زبر داده می شود تا این حس بهتر درگیر شود.
از نکات قابل توجه در این روش، پذیرفتن تفاوت های فردی است زیرا آموزش برخی از کودکان با کمک متد های مبتنی بر حواس بینایی بهتر صورت می گیرد و گروهی دیگر ممکن است نسبت به استفاده ار روش هایی که در آن به تقویت حس لامسه صورت می گیرد، بهتر جواب دهند.
به عنوان مثال برای تفهیم بهتر اسامی میوه ها می توان فرصتی را فراهم کرد که کودک علاوه بر لمس، بو کشیدن حتی بتواند آن ها را مزه کند تا نتیجه بهتری مشاهده گردد.
برنامه خواندن بارتون (Barton reading program) از دیگر روش های آموزشی است که افراد غیر متخصص و والدین می توانند آن را برای کودکان مبتلا به اختلال خواندن به کار گیرند که فیلم های آن به زبان انگلیسی در وب سایت های معتبر موجود است. برای آشنایی بیشتر شما عزیزان در ادامه به برخی نکات آن اشاره می شود:
از مزیت های این روش می توان به کاربرد بیشتر حواس بینایی، شنوایی و لامسه اشاره کرد که سبب می شود کودک بهتر به ارتباط حروف و اصوات پی ببرد.
نحوه انجام این روش به این صورت است که کودک پس از ریختن شن بر روی سطوح صاف، کلمه مورد نظر با کمک انگشت خود ترسیم می‌کند در حالی که تلفظ کلمه را با صدای رسا اعلام می کند.
از دیگر روش های موثر بر بهبود مهارت های خواندن مطالعه عنوان شده است که اختصاص به سن خاصی ندارد و حتی می توان آن را از ۶ ماهگی نیز به کار گرفت.
اما در صورتی که کودک بزرگتر بوده و درک بالاتری دارد می توان کتاب را در اختیار کودک قرار داد و پس از مطالعه از او خواسته شود به بیان موضوع داستان بپردازد.
با توجه به علاقه کودکان به انجام بازی میتوان از این نکته برای درمان بهتر کودکان مبتلا به اختلال خواندن نیز کمک گرفت. به طور مثال والدین می‌توانند در سفر های درون شهری که همراه کودک هستند با اسامی اشیاء که مشاهده می کنند یک بازی راه بیندازند به این صورت که با بخش بخش تلفظ کردن اسامی، از کودک بخواهند حدس خود را بیان کند مانند "تر- اک- تور".
در صورتیکه کودک در این مرحله به مهارت قابل قبولی دست یافت میتوان این بازی به صورت برعکس نیز انجام داد. یعنی کودک به تلفظ بخش بخش کلمه بپردازد و والدین باید کلمه مورد نظر را بیان کنند.
حضور در مدرسه و انجام تکالیف مرتبط برای بسیاری از کودکان آن چنان جذاب نیست در صورتیکه بخواهید آنان را برای انجام تمارین بیشتر راغب کنید می توانید از تهیه کتاب های طنز و کتاب های مصور کمک بگیرید که البته توجه به سلیقه کودک و سطوح مهارت خواندن فردی اهمیت ویژه ای دارد.
از دیگر روش های جذاب و در عین حال سرگرم کننده برای آموزش مهارت های خواندن به کودکان مبتلا، تهیه کاغذ های رنگی و آموزش کلمات از این طریق است.
به طور مثال برای آموزش کلمه شیر میتوان همزمان با تلفظ سه حرف دست را بر روی کاغذ مورد نظر گذاشت، به این صورت که همزمان با تلفظ "ش" کاغذ سبز رنگ، تلفظ "ی" کاغذ زرد رنگ و تلفظ "ر" دست بر کاغذ آبی زنگ قرار گیرد و در آخر کودک باید با ترکیب حروف، کلمه را بگوید.
پیشنهاد می‌شود والدین از خرید کتاب اشعار که حاوی شعر های ریتمیک و قافیه دار هستند غفلت نکنند که سبب می شود کودک علاوه بر شناخت بهتر اصوات و حروف بتواند بر اختلال خواندن خود فائق آید.
در صورتی که کودک مشاهده کند والدین نیز در بیان اشعار با او همراهی می کنند با رغبت بیشتری ادامه می دهد و از دیگر فعالیت های مرتبط، بازی با کلمات هم قافیه عنوان شده است همچون بازی، شادی و...
یکی از ملزومات در نتیجه گیری روش های درمانی، توجه به علاقه کودک است. به همین دلیل توصیه می شود والدین از موضوعات مورد علاقه فرزند خود آگاهی بیشتری کسب نمایند و سپس شرایطی ترتیب دهند که همزمان با او به دنبال کردن علائق او بپردازند به طور مثال دنبال کردن اخبار ورزشی و درخواست از کودک برای بیان آنچه که شنیده است بسیار مفید است.
با توجه به اینکه والدین یکی از الگو های رفتاری، فرزندان به شمار می آیند در صورتی که فرزندان آنها را در حال مطالعه کتاب مشاهده کنند ترغیب می شوند به بهبود مهارت خواندن خود توجه کنند.
یکی دیگر از فعالیت های موثر و در عین حال سرگرم کننده در مرتفع کردن اختلال خواندن، حضور در کتابخانه ها و آشنا شدن با کتب حوزه کودک است تا زمینه علاقه مند شدن کودک میسر گردد.
در صورتی که از بازی و فعالیت های مشابه برای تشریح روابط بین کلمات استفاده شود، بازدهی بیشتری مشاهده می شود به طور مثال در هنگام گردش های خیابانی می توان با مشاهده تابلو ایست به آموزش کلمات مرتبط مانند ایستگاه، ایستادن و ایستاده پرداخت سپس از کودک درخواست شود که به تکرار آنها و توضیح روابط آن ها بپردازد.
خوشبختانه با توجه به پیشرفت علم، اپلیکیشن های بسیاری طراحی شده اند که به رفع مشکلات مرتبط با اختلال خواندن کودک کمک می‌کنند تا در عین سرگرم شدن و با به کارگیری حواس، بهبود مهارت ها صورت گیرد.
پیشنهاد می‌شود که برای تسریع در نتیجه گیری روش های درمانی حتما پس از تشخیص قطعی اختلال خواندن در کودک، حتما معلم را در جریان بگذارید. زیرا این گروه از کودکان برای موفقیت در این مسیر نیاز دارند که حتما در منزل و مدرسه از امکانات ویژه ای برخوردار باشند از جمله:
همانطور که گفته شد هر کودک ممکن است یکی از علائم رفتاری و شواهد را نشان دهد که برای تقسیم بهتر به صورت جزئی به انواع مشکلات در زمینه خواندن پرداخته ایم و تکنیک های درمانی متناسب نیز ذکر شده اند.
مانند نقص در استفاده از کلمات مشابه مانند به کار بردن کلمه "دود" به جای "دور"
علت استفاده از آینه خوابی
راهکار های درمانی
علت انجام این راهکار
تمامی کودکانی که دچار حذف ناخواسته حروف و با کلمات می گردند به یک علت آن را انجام نمی دهند. برای درک درست علت آن می توان با انتخاب دو متن که از نظر درجه سختی متفاوت هستند به کودک داده شود سپس به مقایسه تعداد کلمات حذف شده پرداخت.
در صورتی می توان عامل بروز حذف کلمات را به عادات نادرست مرتبط دانست که کودک تعداد مشابهی از کلمات را در هر دو متن حذف کرده باشد.
اما در مواردی کودکان به علت ناتوانی در شناسایی واژگان و یا ناتوانی در بخش و صدا کشی کلمات زیادی را در متن سختر حذف می کنند که در صورت تکرار و تمرین این مشکل مرتفع می گردد.
راهکار های درمانی
در مواردی کودکان به علت ناتوانی در تلفظ برخی کلمات سعی می کنند که افعال مشابه را به کار ببرند. به طور مثال کودک در جمله خود به جای کلمه "داد" از فعل مشابه "دارد" استفاده می کند.
علت این کار
راهکار های درمانی
در مواردی که کودک به علت بی دقتی به جایگزین گردن کلمات می پردازد می توان با استفاده از راهکار هایی مانند خواندن گروهی متون، ضبط صدای کودک و تکرار آن، توجه و نظر بیشتر کودک را جلب کرد اما در مواردی که کودکان به علت عدم شناخت درست کلمات دچار اشتباه می شوند می توان از راهکار های دیگری استفاده کرد مانند:
علت استفاده از این کار
راهکار های درمانی
علت این راهکار
همیشه افزودن کلمات به متن خبر از وجود اختلال ندارد زیرا برخی از کودکان به دلیل آگاهی عمومی بالا کلمات مرتبطی را به جملات می افزایند اما زمانی باید نگران شد که کودک کلمات بی معنی را به جمله می افزاید که خبر از ناتوانی در درک مفاهیم می دهد.
راهکار های درمانی
برخی از کودکان در زمان روخوانی متون با مکث زیاد کلمه به کلمه آن را می خوانند که بر معنی مطلب نیز اثر می گذارد.
علت این راهکار
همان طور که اشاره کردیم درمان و پیگیری راهکار های درمانی اختلال خواندن اهمیت ویژه ای دارد زیرا ممکن است کودک با سایر مشکلاتی همچون اختلال بیش فعالی، نقص در پردازش اطلاعات، مشکل شنیداری، بینایی و... نیز درگیر باشد که بر کیفیت زندگی او تاثیر دارد و نیاز است حتما با مراجعه به پزشک متخصص از میزان آن مطلع گشت تا کودک از عواقب عدم درمان مانند کاهش اعتماد به نفس در امان بماند.
یکی از مهارت های مهم و کاربردی در زندگی امروزه بشر، نوشتن است که برخی از کودکان در اثر اختلال یادگیری از نوع اختلال نوشتن، قادر نیستند مانند سایرین در انتقال مفاهیم، افکار و اندیشه ها از ذهن به دست نوشته، عملکرد موفقیت آمیزی کسب کنند.
با توجه به اهمیتی که این موضوع در کارکرد های زندگی افراد دارد، تیم نورولند سعی کرده است در این مطلب به تعریف اختلال نوشتن، علائم و راهکار های درمانی آن اشاره کند تا شما والدین گرامی بتوانید با درک بهتر از شواهد و علائم اصلی در تشخیص به موقع و درمان و کنترل این اختلال عملکرد سریعی داشته باشید.
برای نوشتن نیاز به سازماندهی چندین کارکرد مغزی بوده تا با دریافت و جمع بندی اطلاعات و استفاده از مهارت های حرکتی، زبانی، شناختی، حافظه و... بتوان مفاهیم را منتقل کرد.
اما در موارد بسیاری دیده شده است که فرد آن چنان دچار ضعف در این مهارت است که علاوه بر اینکه نوشته های او بسیار بد خط هستند حتی نمی توان مفهوم آن را درک کرد. البته بد خطی و بدنویسی تنها مشکل افراد دچار اختلال نوشتن نیست و در ادامه بیشتر با این علائم آشنا می شوید.
پیشنهاد می شود برای اینکه از ابتلا کودک به اختلال نوشتن پیشگیری کنید حتما فرصتی را فراهم کنید تا کودک قبل از ورود به مدرسه و نیاز به این مهارت به تقویت ماهیچه های دست و انگشتان بپردازد.
از جمله این فعالیت ها می توان به بازی با خمیر بازی و گل رس و ترسیم شکل های متنوع اشاره کرد. چنان چه که کودک به این بازی علاقه نداشته باشد، والدین می توانند وسایل ساخت سازه را برای کودک فراهم کنند تا به ساخت اشیا متفاوت مانند ماشین، خانه و... بپردازد. هم چنین تهیه کتاب های که به حروف چینی کمک می کنند نیز سبب تقویت و افزایش مهارت کارکرد انگشتان کودکان می گردند.
برای اینکه کودک بتواند به درستی در مهارت نوشتن عمل کند نیاز است که از نظر برخی موارد بررسی گردد. مانند:
مهارت های ۶ گانه پایه مرتبط با عملکرد مطلوب در نوشتن (بر اساس نظریه لیم ۱۹۷۹)
لیم معتقد بود برای اینکه فرد عملکرد مطلوبی در زمینه نوشتن داشته باشد، نیاز است از داشتن برخی مهارت ها بررسی گردد. از جمله:
به هر گونه نقص در دریافت و پردازش اطلاعات دریافتی که به صورت کلامی و یا غیر کلامی جمع آوری می شوند، اختلالات یادگیری می گویند.
اختلالات یادگیری از چندین اختلال تشکیل شده اند که در افراد مبتلا سبب مشکلاتی در مهارت های خواندن، نوشتن، محاسبه ریاضی می شوند به طوری که این گروه از افراد نمی توانند عملکرد مطلوبی در درک مفاهیم که به صورت دیداری یا شنیداری دریافت می شوند، به دست آورند.
برخی گمان می کنند که در بروز این اختلالات و سطح هوشی فرد ارتباطی وجود دارد که در پاسخ باید تصریح کنیم تاکنون طی مطالعات صورت گرفته هیچ ارتباطی بین این دو مشخص نشده است.
با توجه به اهمیتی که بروز این اختلالات بر کیفیت زندگی افراد دارد امروزه تشخیص به موقع آن ها به شدت مورد توجه محققین قرار گرفته است.
و هم چنین دولت فدرال آمریکا نیز برای تفهیم بهتر اختلالات یادگیری برای آن تعریفی اعلام کرده است که طبق آن به هر گونه مشکلی که در فرآیند های روانی و فکری مانند خواندن، نوشتن، شنیدن، تکلم، آموزش مباحث ریاضی صورت گیرد بدون آنکه فرد مبتلا در زمینه حواس دیداری، شنیداری، حرکتی، ذهنی و حتی عاطفی دارای نقص باشد، اختلالات یادگیری می گویند.
برای روشن شدن آمار تعداد کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری، در آمریکا سرشماری صورت گرفت که طبق نتایج منتشر شده حدود ۸ درصد کودکان با این اختلالات دست و پنجه نرم می کنند.
اما با توجه به گستردگی این گروه از اختلالات و نبود تعریف ثابت برای آن ها، آمار دقیقی از مبتلایان به این اختلالات در ایران و حتی سایر کشور ها در دست نیست.
همچنین در ایران به دلیل اینکه هر یک از ارگان های آموزش و پرورش، روان شناسان، روان پزشکان و امثال آن به یک جمع بندی مشترک برای تشریح علائم افراد مبتلا به اختلالات یادگیری نرسیده اند. شناسایی و حتی درمان افراد مبتلا به تعویق افتاده است.
از تنوع علائم در اختلالات یادگیری به ویژه نوشتن می توان بد خطی، املای نادرست کلمات، نقطه گذاری نامناسب، عدم درک درست گرامر زبان، نبود ارتباط معنا دار در جملات را نام برد به طوری که در برخی موارد به قدری این مشکلات زیاد هستند که بر معنای کلی مطلب نیز اثر می گذارند و نمی توان به مفهوم آن پی برد.
دیس گرافیا از جمله اختلالات یادگیری مختص سن خردسالی بوده که فرد مبتلا قادر نیست در مهارت نوشتن عملکردی مشابه سایرین داشته باشد که در درجه بندی این مهارت سن، زمینه تحصیلی و سطح هوش بررسی می گردد.
در بسیاری از موارد دیده شده است که افراد مبتلا به دیس گرافیا از مشکلات دیگر مانند اختلال خواندن و اختلال ریاضی نیز در عذابند. البته به این مفهوم نیست که دارای مشکلی در زمینه آموزش و یا عملکرد مغزی هستند.
از علائم شایع این اختلال می توان به خط بد، نامفهوم، کلمات نامرتب، گرامر نادرست، اشکال در نقطه گذاری و نحوه پاراگراف بندی اشاره کرد. گروهی نیز به دلیل وارونه نویسی که دارند کلمات را بر عکس می نویسند. به طور مثال شام را ماش می نویسند. برای تفهیم بهتر در ادامه به انواع اختلال نوشتن اشاره می شود.
در تقسیم بندی کلی اختلال نوشتن می توان به سه نوع مشکل اساسی اشاره کرد:
مشکلاتی که در زمینه دست خط افراد مبتلا به دیس گرافیا وجود دارد نسبت به سایرین شدت بیشتری دارد به طوری که در اغلب موارد نوشتار آنان به صورت ناخوانا بوده و در سرعت نوشتن نیز بسیار کند عمل می کنند.
در تشخیص عوامل بروز این مشکل گفته می شود ممکن است عوامل روانی، عاطفی و یا جسمی اثر گذار باشند. هر چند برای مشخص شدن علت دقیق نیز مراجعه به پزشک متخصص ضروری است.
هجی کردن یکی از توانمندی های مورد نیاز برای نوشتن است که فرد برای اینکه بتواند به درک درست از تطابق و هم خوانی بین اصوات و حالت نوشتاری کلمات برسد باید در این زمینه دارای مهارت مطلوبی باشد و در صورتی که فرد دچار عدم رشد مناسب در این زمینه باشد، مشاهده چنین مشکلاتی دور از انتظار نخواهد بود.
گروهی از کودکان در زمینه نوشتن انشاء و تشریح نوشتاری وقایع مشکل دارند به طوری که نمی توانند اصوات گفتاری را به صورت نوشتاری قابل درک درآورند.
زمانی می توان نسبت به ابتلا کودک به اختلال دیس گرافیا مشکوک شد که در نوشتار او خطا هایی مانند موارد زیر مشاهده کرد:
افراد مبتلا به اختلال نوشتن ممکن است در اثر عوامل مختلفی این مشکل را بروز دهند که در ادامه به آن ها اشاره می شود:
مشکلات بین حسی نیز از دیگر مشکلات مرتبط هستند که فرد قادر به پردازش و ادغام اطلاعات دریافتی از چند منبع نیست. به طور مثال فرد قادر نیست با شنیدن کلمه "نان" آن را به این صورت بنویسد و دچار خطا نوشتاری می شود.
در صورتی که به چپ دستی شدید توجه لازم نگردد مشاهده عواقبی همچون گم گشتی فضایی، معکوس سازی و اغتشائی جهت یابی دور از انتظار نخواهد بود.
اغلب زمانی می توان به بروز اختلال دیس گرافیا در یک کودک مشکوک شد که مشکلات جدی در زمینه پیشرفت تحصیلی و حتی فعالیت های روزمره وجود داشته باشد.
معمولا در ابتدا کودک ممکن است فقط در هجی کردن کلمات و عبارات دچار چالش گردد اما زمانی که به مقاطع تحصیلی بالاتر ورود پیدا می کند علائمی دیگر همچون ناتوانی در نوشتن جملات و ساخت درست پاراگراف را نیز بروز می دهد.
در صورتی که والدین نسبت به مشاهده چنین علائمی بی تفاوت باشند بروز رفتار هایی مانند بی علاقگی به انجام تمارین مدرسه، ناتوانی در انجام تکالیف ریاضیات، فرار از مدرسه و... دور از انتظار نخواهد بود.
از دیگر دلایل اهمیت به تشخیص و درمان اختلالات یادگیری به ویژه دیس گرافیا این است چنان چه بتوان به موقع آن را تشخیص داد و از راهکار های درمانی برای بهبود شرایط استفاده کرد می توان از وقوع بسیاری از عواقب در آینده جلوگیری کرد زیرا بی اهمیتی نسبت به درمان حتی ممکن است آینده شغلی فرد را نیز تحت تاثیر قرار دهد و فرد از نظر احساسی دچار مشکلاتی همچون بی کفایتی، درماندگی، افسردگی و... گردد.
اگرچه والدین در تشخیص زود هنگام اختلالات نقش زیادی دارند ولی معیار و مبنا اصلی، نظر افراد متخصص گفتار درمانگر و روان شناس است که معمولا از تکنیک هایی استفاده می کنند از جمله:
باید تاکید کنیم که زمانی متخصص درمانگر به طور قطعی اعلام می کند که فرد دچار اختلال است که کودک از نظر تمامی موارد ذکر شده بررسی کرده باشد. البته در بسیاری از موارد کودک با انجام تمارین ساده دچار جهش در عملکرد و مهارت نوشتن می شود.
از آن جهت نوشتن به عنوان یک مهارت تحصیلی ملموس معرفی می شود که افراد از این طریق می توانند علاوه بر انتقال مفاهیم، آن ها را به صورت سندی مکتوب نیز بر جای بگذارند.
بد خطی و نارسا نویسی از مشکلات شایع در مهارت نوشتن است که حتی باید برای شناخت علت بروز آن در دانش آموزان به ویژه مقاطع تحصیلی به ارزیابی عوامل آموزشی و تربیتی و عوامل مرتبط با سلامت جسمی و روانی نیز توجه شود.
در صورتی که خط کودک به حدی نا مفهوم و بد باشد که به سختی بتوان به مفهوم کلمات و جملات پی برد به آن نارسایی نویسی می گویند که در برخی موارد به علت اشکالات زیر بنایی مانند مشکلات حرکتی ظریف ایجاد می شوند به طوری که این افراد قادر نیستند از روی حروف و یا اشکال نوشتاری به رونویسی نیز بپردازند.
این معضل زمانی مشکل ساز است که کودک حتی نمی تواند در انتقال تکالیف دیداری فاصله دار (از تخته سیاه) به تمارین از فاصله نزدیک (روی کاغذ) به موفقیت برسد.
اغلب این مشکل در افرادی که دچار مشکلاتی همچون نقص در مهارت های حرکتی، ضعف ادراک دیداری و یادگیری هستند به چشم می خورد.
باید تاکید کنیم که همیشه نمی توان با انجام تمارین و فعالیت های مرتبط این مشکل را مرتفع کرد زیرا در برخی از موارد کودک به این دلیل بد خط است که دچار ضایعات استخوانی، عصبی و یا مشکلات روحی و عاطفی است که نیازمند پیگیری های درمانی ویژه است.
در صورتی که بتوان عامل بد خطی را پیدا کرد می توان شرایط را به سمتی برد که با حذف آن عامل، فرد به مهارت خوش نویسی دست یابد.
از دیگر عوامل احتمالی مرتبط با نارسایی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
برخی از دانش آموزان به دلیل عواملی همچون سرعت بالا برای نوشتن و عدم رعایت هماهنگی لازم، کلمات و حروف آن ها را به صورت جدا جدا و با فاصله می نویسند که سبب می شود نه تنها زیبایی متن دچار خدشه گردد بلکه نتوان به مفهوم جملات نیز پی برد.
برای بهبود این شرایط می توان تمرین هایی به کودک داد که در آن جملات به صورت نقطه چین و یا کمرنگ هستند تا با تکمیل آن ها متوجه میزان فواصل استاندارد حروف و کلمات نیز بشود.
هم چنین اگر تمرین با کمک چوب کبریت نیز برای کودک به کار گرفته شود، تاثیر مثبتی دارد که روش آن به این صورت است که باید بعد از نوشتن هر کلمه چوب کبریت را به صورت عموی قرار داد و سپس به سراغ کلمات بعدی رفت.
گروهی از دانش آموزان قادر نیستند سرکش و نقطه را به درستی در جملات خود قرار دهند که معمولا از نبود تمرکز و دقت دیداری آنان نشات می گیرد.
در صورت تقویت این مهارت ها از وقوع چنین مشکلاتی در مقاطع بالاتر جلوگیری خواهد شد. از فعالیت های افزایش دهنده دقت می توان به موارد زیر اشاره کرد:
از دیگر مشکلات شایع نوشتاری دانش آموزان، کج نویسی است که اغلب ناشی از فشار زیاد مداد بر کاغذ، وضعیت قرار گیری نامناسب دفتر و هم چنین نامناسب قرار گرفتن قلم در دست است.
می توان در این موارد به کودک کمک کرد که با نزدیک کردن بازو به بدن از میزان انعطاف پذیری دست بکاهد تا کمتر این مشکل بروز کند.
هم چنین می توان با تهیه یک خط کش و قرار دادن آن بالا و پایبن خطوط به کودک کمک کرد تا بداند فضای نوشتاری که در اختیار دارد چه میزان است.
در صورتی که دانش آموز دارای مشکلاتی مانند سرعت پایین نوشتن، فشار بالا قلم در دست، قدرت انعطاف کم دست و نشستن در وضعیت نامناسب باشد ممکن است دچار نامرتب نویسی گردد.
والدین یا معلمین می توانند برای رفع مشکل نامرتب نویسی با تعیین قوانین و قواعدی زمینه را فراهم کنند که کودک کمتر دچار این مشکل نوشتاری گردد از جمله:
از دیگر موارد مرتبط با مشکلات نوشتاری پر رنگ نویسی است که اغلب ناشی از فشار زیاد انگشتان شست و اشاره، قرارگیری سفت قلم در دست و یا نوشتن با مداد نامناسب و قطر کم است.
در صورتی که فرصتی فراهم گردد که کودک تمارینی را بر روی کاغذ و روی فرش و یا بالشت انجام دهد نتیجه بهتری مشاهده می شود تا اینکه آن ها را دفتر و یا کتاب بنویسید.
در مواردی نیز ممکن است علی رغم انجام تمارین و تلاش پیگیر والدین هم چنان این مشکل وجود داشته باشد که در این صورت، این احتمال وجود دارد که کودک دچار ضعف در مهارت دست ورزی باشد و کمک از درمانگر متخصص ضروری است.
کودکانی که مبتلا به مشکلات مرتبط با روان نویسی هستند اغلب دارای سرعت نوشتاری بسیار پایینی هستند که زمینه ساز گم کردن مطالب می شود. هم چنین نمی توانند به خوبی در رونویسی از دور (از روی تخته سیاه) و رونویسی از نزدیک (از روی سر مشق) عملکرد خوبی داشته باشند.
دیگر مشکلات ناشی از دست خط شامل:
برای حصول اطمینان از اینکه دانش آموز دچار اختلال نوشتن است باید بتوان به سوالات زیر پاسخ درست داد:
اگرچه تاکید می کنیم بسیاری از دانش آموزان ممکن است به دلیل سهل انگاری نسبت به قواعد نگارشی بی توجه باشند و نباید به سرعت و با مشاهده هر اشتباه نوشتاری به کودک برچسب داشتن اختلال چسباند و همان طور که گفتیم ملاک اصلی، نظر فرد متخصص است که دارای چندین ملاک هستند که در ادامه به چند مورد اشاره می شود.
با توجه به اهمیتی که مهارت های خواندن و نوشتن بر زندگی افراد دارند باید نسبت به بروز هر گونه مشکل در آن ها هوشیار بود تا آینده کودک دچار چالش نگردد به طوری که در آمریکا برای کنترل و بهبود اختلال نوشتن (نوشتار پریشی) بودجه ای حدود ۳۰ بیلیون دلار تخصیص یافته است.
برای مشخص شدن میزان شیوع اختلال نوشتن باید این نکته را در نظر داشت که اختلال نوشتن در کودکان با افراد بزرگسال متفاوت است. آمار ها از ابتلا ۱۲ درصد از کودکان به این اختلال خبر می دهند که اغلب آنان را پسران تشکیل می دهند.
با توجه به کاربرد گسترده مهارت نوشتن علاوه بر تحصیل و مدرسه در امور روزمره نیز برای فعالیت هایی همچون نامه نگاری، تکمیل فرم ها، ثبت خاطره ها و انتقال مفاهیم و... نیاز مبرم است. بنابراین هرگونه مشکلی که در این زمینه به وجود آید حتما باید با پیگیری به موقع و استفاده از تکنیک های درمانی مرتفع گردد تا تبدیل به معضلی طولانی مدت نشود.
متاسفانه دیده شده برخی از والدین آن چنان که باید از اختلالات یادگیری به ویژه اختلال نوشتن اطلاع ندارند و عدم موفقیت تحصیلی این گروه از دانش آموزان را ناشی از هوش و یا تنبلی آنان می پندارند که با برخورد های نامناسب زمینه ساز بروز مشکلاتی همچون کاهش اعتماد به نفس نیز می گردند.
البته همواره نیاز به استفاده از راهکار های درمانی نیست چه بسیار مواردی نیز دیده شده است که بدون استفاده از این روش ها، خود به خود رفع شده اند ولی تشخیص این موارد بر عهده پزشک متخصص است. به طور کلی برای بهبود اختلال نوشتن استفاده از تکنیک های زیر توصیه می گردد.
برای تقویت و آموزش مهارت های الگو های حرکتی استفاده از روش هایی مانند هدایت دست دانش آموز با نقاشی بر روی شیشه همراه با الگو، رونوشت برداری از اشکال در هوا با چشمان بسته توصیه می گردد.
بهبود پسخوراند پوستی
زمانی می توان گفت که پسخوراند پوستی بهبود یافته است که بتوان شرایطی فراهم کرد که کودک با توده خمیری بازی کرده و یا موادی را روی مداد قرار دهد.
تقویت افتراق بینایی
در صورتی که کودک مشغول بازی هایی همچون پیدا کردن تفاوت و شباهت جزئیات تصاویر، سایر اشکال، کلمات و... شود منجر به تقویت افتراق بصری او می شود.
تقویت حافظه بینایی
انجام بازی ببین و بگو کلمات، نمایش اشیا متفاوت به دانش آموزان و خیال پردازی موجب تقویت حافظه بینایی می شود.
از دیگر موارد نیاز برای رفع مشکلات نوشتاری کودکان بهبود مهارت های بصری - حرکتی است که از طریق تغییر وضعیت نشستن، مچاله کردن کاغذ، نقاشی کردن اشکال با گواش و... میسر می گردد.
نکات تکمیلی مرتب با اختلال نوشتن
در برخی از موارد، افراد به دلیل ضعف در عملکرد مهارت های حرکتی دچار اختلال نوشتن می شوند که در این صورت نیاز است حتما نظر درمانگران و افراد متخصص مرتبط با زمینه روان شناسی، روان پزشکی و... جویا شد. اما توجه به نکات زیر نیز کمک کننده است:
در ادامه به یک نظریه که زمینه ساز دگرگونی تعلیم و تربیت در آمریکا شد می پردازیم:
نظریه جین آیرس
نظریه عصبی که توسط جین آیرس مطرح شد بر پایه یک پارچه حسی و به منظور کمک به کودکان درگیر با اختلالات یادگیری استفاده می گردد.
طبق این نظریه در صورتی که بتوان ضعف در یک پارچگی حسی را با استفاده از تحریک لمسی از طریق روش هایی مانند کمک مالش پوست با سایر مواد، تحریک دهلیزی و بهبود واکنش های وضعیت بدن (با تحریک لمسی و دهلیزی) مرتفع کرد، فرد علائم کمتری از اختلالات یادگیری را بروز می دهد.
تحریک دهلیزی چیست؟
این روش که بر پایه چرخش بر تاب و یا ننوی توری است موجب تحریک گیرنده های عمیق پوست نیز می گردد. این روش را به راحتی می توان در منزل و با غلتیدن بر روی فرش و یا چند تیوب انجام داد و شاهد اثر آن بود.
روش نیول سی کپارت چیست؟
از دیگر روش های موثر بر درمان اختلالات پیگیری، نیول سی کپارت است که معرفی آن به وسیله یکی از پیشگامان آموزش ادراکی- حرکتی صورت گرفته است. برای استفاده از این روش نیاز به تخته تعادل، چوب موازنه، توری اکروبات و بازی های رقصی و ریتمیک است.
روش های تشخیص اختلال یادگیری در کودک و راهکارهای درمانی جهت رفع رفتارهای نابهنجار:
روش های تشخیص اختلال یادگیری، یکی از مهمترین مباحث در علم روانشناسی کودکان به شمار می رود. اختلال در یادگیری مهارت ها و اطلاعات جدید به بروز مشکلات زیادی در کودکان منجر می شود. ناتوانی در یادگیری به معنای آن نیست که کودک از هوش و استعداد کافی جهت به ذهن سپردن اطلاعات و مطالب مختلف برخوردار نیست. سیستم یادگیری مغز کودکان به گونه ای متفاوت برنامه ریزی شده است. همین امر باعث خواهد شد تا کودک اطلاعات بیرونی را متفاوت تر از دیگر همسن و سال های خود درک نماید.
اختلال یادگیری در کودکان در زمینه های مختلفی نظیر: خواندن، نوشتن، استدلال، صحبت کردن و گوش دادن اتفاق می افتد. اگر این مشکلات به طور مدام برای کودک ایجاد شود، به معنای این است که او از اختلال و ناتوانی یادگیری رنج می برد. خوشبختانه، امروزه آزمون های ارزیابی مختلفی جهت سنجش مهارت ها و رفتارهای کودک وجود دارد که باید توسط روانشناسان و روان درمانگرها انجام شوند. با استفاده از این آزمون ها می توان نوع اختلال یادگیری را در کودک به راحتی شناسایی کرد. والدین گرامی هم باید از همان ابتدا، رفتارهای کودک خود را مورد بررسی دقیق قرار داده تا به هنگام بروز هرگونه اختلال یادگیری جهت رفع زودهنگام این گونه رفتارهای نابهنجار اقدام نمایند. در این مقاله قصد داریم تا شما عزیزان را با انواع اختلالات یادگیری و روش های تشخیص آنها آشنا نموده و اطلاعات جامعی را در اختیارتان قرار دهیم. پس با ما در ادامه مطلب همراه باشید.
روش های تشخیص اختلال یادگیری در هر کودکی با کودک دیگر کاملا متفاوت گزارش شده است. به عنوان مثال، یک کودک می تواند عاشق کتاب خواندن باشد. اما از مفهوم ریاضی و معادلات آن چیزی سر در نیاورد. یا کودک نمی تواند به خوبی با بزرگسالان ارتباط برقرار کرده و معنای رفتارهای آنها را به خوبی درک نماید. مثال ها در این زمینه بسیار زیاد است. اگر این گونه مشکلات را در فرایند یادگیری فرزند خود مشاهده کردید باید بلافاصله دست به عمل شده و یک راه حل مناسب جهت رفع این معضل پیدا نمایید. اگر اختلال یادگیری در همان اوایل ظهور آن درمان شود، فرزند دلبندتان خواهد توانست از تمام توانایی های خود به نحو احسنت استفاده کند.
روش های تشخیص اختلال یادگیری در کودکان آسان بوده و راهکارهای زیادی جهت درمان آن وجود دارد. بسیاری از والدین تصور می کنند که اختلالات یادگیری بر سر راه موفقیت فرزندشان در دوران تحصیلی، مانع ایجاد خواهد کرد. اگرچه این احتمال می تواند برای والدین دردناک و بسیار غم انگیز باشد. برچسب زدن کند ذهن بودن به کودک نمی تواند دردی را دوا کند. همانطور که در جملات پیشین هم اشاره نمودیم کودکان دارای اختلال یادگیری در زمینه های مختلف توانسته اند به موفقیت برسند. هوش این بچه ها به مانند دیگر هم سن و سال های خود بوده و هیچ تفاوتی در این زمینه وجود ندارد. تنها نیاز است که از راهکارهای درمانی مختلف جهت آموزش سبک های مختلف یادگیری به کودکان دچار این اختلال استفاده شود.
تنوع گسترده ای از اختلالات یادگیری در کودکان وجود دارد. به همین دلیل امروزه، روش های تشخیص اختلال یادگیری با دشواری همراه شده است. در بعضی مواقع امکان دارد که کودک از خود هیچ گونه علائم و مشخصات واحدی جهت شناسایی این اختلال بروز ندهد. البته در مواردی این علائم به گونه ای واضح و آشکار بوده که می توان به راحتی اختلال یادگیری در کودکان را شناسایی نمود. مراحل رشد نرمال برای کودکان و توجه به تفاوت های رشدی آنها یکی از مهمترین نشانه هایی بوده که می توان این معضل را به موقع شناسایی و جهت رفع زودهنگام آن اقدام نمود. این نشانه ها تا زمانی که کودک پا به سن نگذاشته، راحت تر قابل تشخیص خواهند بود. در این زمینه می توان از راهنمایی های پزشک متخصص اطفال استفاده نمود. در ادامه مقاله به رایج ترین اختلالات یادگیری در کودکان اشاره خواهیم کرد. با توجه به علائم هشداردهنده زیر می توانید اختلالات یادگیری را به راحتی در کودک خود شناسایی کنید.
این اختلال در بین کودکان بسیار رایج بوده و به ناتوانی در خواندن (تشخیص صداها و یادگیری ارتباط آنها با حروف و لغات) اشاره می کند. این دسته از کودکان دارای هوش طبیعی بوده و حتی امکان دارد علائم آن تا بزرگسالی ادامه پیدا کند. ژنتیک و سوابق خانوادگی از جمله مهمترین عوامل تشدید کننده اختلال خوانش پریشی در کودکان به شمار می روند. علائم این اختلال عبارتند از:
روش های تشخیص اختلال یادگیری ریاضی که به آن دیس کالکولی گفته می شود، در کودکان بسیار آسان است. این اختلال بیشتر در مورد ۱۱ درصد از کودکان بیش فعال، اتفاق می افتد. این دسته از کودکان در تمام زمینه های ریاضی از جمله: انجام محاسبات، پول شمردن، بیان زمان و... مشکل دارند. اختلال در یادگیری ریاضی معمولا با اختلال خواندن به طور همزمان اتفاق می افتد. درمان این اختلال بر عهده روانشناسان و کاردرمانگرها بوده و می توان از راهکارها و آزمون های ارزیابی مختلف جهت رفع مشکل اقدام نمود. از جمله مهمترین علائم اختلال در یادگیری ریاضی می توان به موارد زیر اشاره کرد.
این اختلال به ناتوانی در نوشتن منجر می شود. در واقع، این اختلال عصبی می تواند عملکرد کودکان و همچنین بزرگسالان را تحت تاثیر قرار دهد. علت بروز این اختلال در کودکان و بزرگسالان نامشخص است. این اختلال می تواند در اثر یک رویداد آسیب زا اتفاق بیفتد که اثر آن همچنان در بزرگسالی قابل مشاهده خواهد بود. این دسته از افراد به هنگام تمرکز و نوشتن با مشکلات عدیده ای مواجه هستند. این اختلال می تواند به راحتی عملکرد دانش آموزان را به هنگام نوشتن در کلاس درس تحت تاثیر قرار دهد. مهمترین علائم ناشی از اختلال دیسگرافیا عبارتند از:
روش های تشخیص اختلال یادگیری حسی از جمله دیگر مباحث مهم در روانشناسی کودکان به شمار می رود. والدین چطور می توانند اختلال پردازش حسی در فرزند خود را تشخیص دهند؟ اختلال پردازش شنوایی و پردازش بینایی مانع برقراری ارتباط کودک با محیط اطراف می شوند. همین امر می تواند کودک را در ارتباط با معلم و همکلاسی های خود با مشکل مواجه سازد. اختلال پردازش شنوایی تنها در ۵ درصد از کودکان مدرسه ای اتفاق می افتد. در این اختلال کودک کلمه ها و جمله ها را به اشتباه درک کرده و به اطراف خود به نادرستی واکنش نشان می دهد. اختلال پردازش بینایی در کودکان مشکلات بیشتری را به بار خواهد آورد. ناتوانی در تمیز اشکال و حروف الفبا، بروز اختلال در درک موقعیت اجسام در فضا و.. از جمله مهمترین علائم اختلال پردازش بینایی در کودکان به شمار می روند. راهکارهای جبرانی زیادی جهت درمان اینگونه اختلالات وجود داشته که باید توسط کاردرمانگرها و روانشناسان انجام شود.
روش های تشخیص اختلال یادگیری به دلیل تنوع و گستردگی زیاد آن در کودکان و بزرگسالان، دشوار گزارش شده است. همانطور که می دانیم ارتباطات غیرکلامی، بخش زیادی از روابط انسان ها با همدیگر را تحت تاثیر قرار می دهد. اما با این حال، درصد کمی از افراد هستند که در یادگیری های غیرکلامی با مشکل مواجه هستند. در واقع، درک حالت های صورت و زبان بدن افراد برای این دسته از مبتلایان به این اختلال بسیار دشوار است. ژنتیک را می توان مهمترین عامل در ایجاد این اختلال در کودکان و حتی بزرگسالان دانست. اکثر افراد دارای هوش بالا به این اختلال فراگیر مبتلا هستند. این افراد از درک بخش مهمی از معنا و مفهوم کلام ناتوان بوده و نمی توانند واکنش مناسبی از درک مطالب شفاهی یا کتبی از خود بروز دهند. از جمله مهمترین نشانه های ناشی از این اختلال در یادگیری های کلامی می توان به موارد زیر اشاره نمود:
روش های تشخیص اختلال یادگیری در کودکان با توجه به معیارهای مختلفی انجام می شود. از آنجا که اختلالات یادگیری در هر فردی با فرد دیگر متفاوت بوده، پس باید هر کدام از آنها به طور مجزا مورد بررسی قرار گیرند. جهت تشخیص اینکه کودک دچار اختلال یادگیری است از ۳ فاکتور اساسی استفاده می کنند.
پس از بررسی این موارد از رده بندی های مختلف نظیر: خفیف، متوسط، شدید و خیلی شدید جهت توصیف میزان اختلال یادگیری استفاده می شود. در صورت بروز اختلالات شدید یادگیری، ضریب هوشی فرد بررسی شده و سپس بعد از مشخص شدن نوع مشکل می توان جهت رفع زودهنگام آن از همان دوران کودکی اقدام نمود. به عنوان مثال، افراد دارای ضریب هوشی ۲۰ الی ۳۴ و ۳۵ الی ۴۹ به ترتیب از اختلال یادگیری شدید و متوسط رنج می برند. جهت تشخیص اختلال یادگیری تنها نباید به ضریب هوشی اکتفا نمود. بلکه فاکتورهای مهم دیگری وجود داشته که اطلاعات همه جانبه ای در مورد نیازهای کودک را در اختیار کاردرمانگرها و روانشناسان قرار می دهند.
روش های تشخیص اختلال یادگیری در کودکان، کار چندان ساده ای نخواهد بود. زیرا فاکتورهای دیگری به غیر از مواردی که در جملات بالا اشاره شد، می توانند بر یادگیری افراد در دوران کودکی تاثیر منفی بگذارند. مواردی نظیر: اتفاقات ناگوار در دوران کودکی، افسردگی، اضطراب، ضربه های عاطفی شدید و... می توانند فرایند یادگیری مهارت های مختلف را با دشواری همراه سازند. در این شرایط، درک رفتارهای نابهنجار کودک، ذهن والدین را به خود درگیر خواهد کرد. در صورت بروز یک سری علائم، حتما باید با یک متخصص و روان درمانگر جهت حل زودهنگام مشکل مشورت نمود. امکان دارد در بعضی مواقع، والدین نتوانند به خوبی اختلالات یادگیری را در کودک خود تشخیص دهند. زیرا در بعضی موارد مشاهده شده که علت اینگونه اختلالات در یادگیری به دلیل بیش فعال بودن و سایر مشکلات رفتاری در کودک است. به همین دلیل نیاز است از مشاوره های متخصصان در این زمینه استفاده نمود تا بتوان به یک برنامه درمانی پس از ارزیابی دقیق مشکل دست یافت.
آزمون های ارزیابی اختلال یادگیری، وجود چنین عارضه هایی را در فرد مشخص خواهد کرد. البته باید با توجه به نیازهای کودک و بررسی دقیق نوع اختلال یادگیری از آزمون مرتبط با مشکل مورد نظر استفاده نمود. مشاهده گر به هنگام انجام مراحل ارزیابی می تواند اطلاعات همه جانبه ای را در مورد ویژگی های رفتاری کودک به دست آورده تا بتواند دلایل اختلال یادگیری او را مشخص نماید. اختلالات یادگیری باید در همان دوران کودکی بررسی و جهت رفع آنها اقدامات لازم را انجام داد. در صورت تثبیت و ماندگاری این رفتارهای نابهنجار، امکان دارد فرد در دوران بزرگسالی با مشکلات بیشتری در امور کاری و زندگی خود مواجه شود. در صورت عدم رفع اختلال یادگیری، اعتماد به نفس کودک از حضور پررنگ در اجتماع و محیط خانواده از بین خواهد رفت. از جمله مهمترین پیامدهای عدم درمان اختلالات یادگیری در کودکان می توان به موارد زیر اشاره نمود:
اختلالات یادگیری در محیط مدرسه، زودتر نمایان می شوند. معلمین مدرسه در صورت مشاهده علائم خاص باید به والدین کودک هشدار داده تا آنها با کمک روان درمانگرها جهت رفع زودهنگام اینگونه مشکلات، هر چه سریعتر اقدام کنند.
آزمون های مختلفی جهت تشخیص اختلال یادگیری وجود داشته که اطلاعات زیادی را در مورد رفتارهای نابهنجار کودکان در اختیار مشاهده گر قرار می دهند. انواع مختلفی از آزمون های ارزیابی اختلال یادگیری کودکان در مدارس انجام می شود. آن چیزی که مهم است این است که تنها با استناد بر یک آزمون واحد نمی توان نوع اختلال یادگیری را در کودک تشخیص داد. از جمله رایج ترین آزمون های ارزیابی اختلال یادگیری که در مدارس مورد استفاده قرار می گیرند، می توان به موارد زیر اشاره نمود:
یکی از بهترین روش های تشخیص اختلال یادگیری، ارزیابی کودکان از طریق آزمون های هوش است. مشاهده گر با استفاده از آزمون های هوش می تواند IQ کودک را سنجیده و نقاط قوت و ضعف او را به خوبی تشخیص دهد. تست های هوش بسیار متفاوت بوده و با استفاده از آنها می توان نوع اختلال یادگیری کودک را شناسایی نمود. البته ناگفته نماند که از تست های هوش میتوان علاوه بر سنجش ظرفیت هوشی کودکان برای تشخیص اختلالات یادگیری در خردسالان و بزرگسالان استفاده نمود. از جمله رایج ترین تست های هوش معتبر در کشور عبارتند از:
یکی دیگر از روش های تشخیص اختلال یادگیری در کودکان، ارزیابی آنها از طریق آزمون های پیشرفت تحصیلی است. آزمون پیشرفت تحصیلی را می توان از جمله بهترین آزمون ها جهت سنجش مهارت های پرورش یافته دانش آموزان دانست. در صورت بروز مشکل در حیطه درسی می توان از آزمون های پیشرفت تحصیلی جهت تشخیص اختلالات یادگیری دانش آموزان استفاده نمود. از جمله رایج ترین تست های پیشرفت تحصیلی موجود در مدارس می توان به موارد زیر اشاره کرد.
با وجود چنین ابزارهایی می توان راحت تر اختلالات یادگیری کودکان را در مدارس تشخیص داد. با استفاده از آزمون های پیشرفت تحصیلی، چالش هایی که دانش آموزان به هنگام تحصیل با آنها مواجه هستند را می توان هر چه سریع تر شناسایی نمود.
یکی دیگر از آزمون های ارزیابی اختلال یادگیری، آزمون های مربوط به بررسی هماهنگی و یکپارچگی بینایی –حرکتی در کودکان است. متخصصان از طریق داده های به دست آمده از این آزمون ها می توانند به راحتی به ارتباط هماهنگ بینایی با دست ها و انگشت های کودک پی ببرند. کودکانی که از اختلال یکپارچگی بینایی-حرکتی رنج می برند از نشانه های زیر برخوردار هستند.
با استفاده از آزمون هایی نظیر: آزمون بینایی- حرکتی بندر گشتالت و آزمون رشدی یکپارچگی بینایی ـ حرکتی می توان این اختلال را در کودک به راحتی شناسایی و جهت رفع زودهنگام آن اقدام نمود.
آزمون های زبانی جهت سنجش مهارت های گفتاری و نوشتاری، یکی دیگر از روش های تشخیص اختلال یادگیری در کودکان است. با استفاده از آزمون هایی نظیر: ارزیابی بالینی پایه‌های زبانی (CELF) و تست تولید کلام گلدمن فریستو می توان به راحتی دریافت که آیا کودک از اختلال زبان های گفتاری و نوشتاری رنج می برد یا خیر. متخصصان با استفاده از این آزمون ها می توانند به راحتی علائم اختلال یادگیری زبانی را در کودک تشخیص دهند.
روش های تشخیص اختلال یادگیری یکی از مهمترین مباحث در روانشناسی کودکان بوده که امروزه مورد توجه والدین و متخصصان قرار گرفته است. ابزارهای زیادی وجود داشته که با کمک آنها می توان جهت شناسایی زودهنگام اختلالات یادگیری در کودکان اقدام نمود. با استفاده از این متدها، فرایند تشخیص انواع اختلال یادگیری در کودکان تسهیل خواهد شد. در صورت عدم تشخیص به موقع اختلال یادگیری، مشکلات عدیده ای برای فرد رخ خواهد داد که می تواند بر آینده او در بزرگسالی تاثیر بگذارد. به همین خاطر توصیه می کنیم که انواع اختلالات یادگیری در دوران کودکی توسط متخصصان و کاردرمانگرها به خوبی تشخیص داده شود. در اینصورت می توان از پیامدهای ناشی از اینگونه اختلالات در بزرگسالی پیشگیری نمود. در این مقاله سعی شده تا شما عزیزان را با روش های تشخیص اختلال یادگیری و هر آنچه که باید در این زمینه بدانید، آشنا نماییم. امیدواریم محتوای این مقاله برای شما مثمر ثمر واقع شده باشد.